【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ကမ္ဘာအတွက် အချိန်မီပါ့မလား

【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ကမ္ဘာအတွက် အချိန်မီပါ့မလား

အာမေးနီးယား-အဇာဘိုင်ဂျန် စစ်ပွဲသတင်းတွေ၊ အကြမ်းဖက်သတ်ဖြတ်မှုသတင်းတွေနဲ့ တခြားသဘာ၀ဘေးအန္တရာယ်ကျရောက်မှု သတင်းတွေနဲ့ ပွဲစည်နေခဲ့တဲ့ ယခုရက်သတ္တပတ်မှာ သတိထားစောင့်ကြည့်မိခဲ့တာကတော့  ဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ဆေးသတင်းတွေ၊ ဗိုင်းရပ်စ်ကြားက ပြန်လည်နိုးထလာဖို့ ကြိုးစားနေကြတဲ့ စီးပွားရေးသတင်းတွေပါ။စာဖတ်သူအများစုက ဗိုင်းရပ်စ်သတင်းတွေနဲ့ စစ်ပွဲသတင်းတွေကို သတိထားမိပေမယ့် လေ့လာသုံးသပ်သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ဆက်နွယ်နေတဲ့ ပိတ်ဆို့မှုတွေ၊ စီးပွားရေးမထိခိုက်အောင် ကပ်ရောဂါဖြစ်နေတဲ့ကြားက ကြိုးစားရုန်းထနေတဲ့  နိုင်ငံတကာစီးပွားရေးလုပ်ငန်းသတင်းတွေက သတင်းတွေထဲ တမျိုးတစ်ဘာသာထူးနေခဲ့ပါတယ်။

ယခုကာလလို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တိုက်ခိုက်မှုကို အလူးအလဲခံနေရတဲ့အချိန်မှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ပိတ်ဆို့မှုတွေကို  ချလိုက်ရုတ်လိုက်နဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပြန်လည်နိုးထဖို့ ထိန်းညှိဆောင်ရွက်နေတဲ့ နိုင်ငံအချို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်နေမှုသတင်းတွေက မြန်မာနိုင်ငံလို အဘက်ဘက်ကလိုအပ်ချက်ရှိနေတဲ့ နိုင်ငံအတွက် တချို့ဟာတွေက အတုယူစရာပါ။ဗိုင်းရပ်စ်ကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ ကျန်းမာရေးရှုထောင့်ကနေ တသမတ်တည်းမကြည့်ဘဲ တခြားသောရှုထောင့်တွေကနေပါကြည့်ပြီး လုပ်ဆောင်တဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုလုပ်ဆောင်တဲ့ သတင်းတွေကို ယခုလိုအချိန်မှာ ပထမဆုံးတင်ပြချင်ပါတယ်။

ဗိုင်းရပ်စ်ကို အံတုနိုးထဖို့ကြိုးစားနေတဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး

ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားမှု ပြင်းထန်လာနေတဲ့အတွက် လော့ခ်ဒေါင်းတွေ ဟိုမှာချဒီမှာချနေရတဲ့ကြားထဲကနေ ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းကိုခံနေရတဲ့ ဥရောပနိုင်ငံတွေနဲ့ အိန္ဒိယလို၊ ဂျပန်လို စီးပွားရေးနိုင်ငံတွေက မဖြစ်မနေ နိုင်ငံ့စီးပွားရေးကို မပြိုလဲဖို့အတွက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ၊ နေ့စဉ်လူနေမှု လုပ်မှုဆောင်တာတွေကို ပြန်လည်လည်ပတ်ဖို့ ကန့်သတ်မှုတွေကို လျှော့ချလုပ်ဆောင်လာကြပါတယ်။

ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာ အာဖရိကတိုက်ထဲက နိုင်ဂျီးရီးယားမှာ ပြည်ပကလေကြောင်းလိုင်းတွေကို ပြန်လည်ဆိုက်ရောက်ခွင့်ပြုခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ဂျပန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားဆိုရင်လည်း ယခုသီတင်းပတ်အစောပိုင်းမှာ စီးပွားရေးဆိုင်ရာခရီးသွားလာမှု ပြန်လည်စတင်နိုင်ရေးအတွက် အစီအစဉ်တွေစတင်နိုင်ဖို့ လုပ်နေတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း စီးပွားရေးအင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ဂျပန်အနေနဲ့ လေကြောင်းလိုင်းအချို့ကို ပြန်ဖွင့်ပေးထားခဲ့ပေမယ့် ဂျပန်လေကြောင်းလိုင်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ အဲအေးရှားလေကြောင်းကတော့ ကိုဗစ်-၁၉ အကျိုးသက်ရောက်မှုဖြစ်တဲ့ ခရီးသည်အရေအတွက် ကျဆင်းသွားလို့ လာမယ့် ဒီဇင်ဘာ ၅ ရက် နောက်ပိုင်းမှာ ခရီးစဉ်အချို့ကို လေကြောင်းပြေးဆွဲမှုရပ်နားမယ်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

လက်ရှိမှာ ဂျပန်ရဲ့စီးပွားရေးက ကျဆင်းနေလို့ ပြန်လည်ဆယ်မဖို့ အစိုးရက စီးပွားရေးနိုးထမှုအတွက် ဘီလျံနဲ့ချီပြီးစိုက်ထုတ်ကာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကို ထောက်ပံ့ပေးနေပေမယ့် အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းက ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ် နှစ်လယ်နောက်ပိုင်း အမြင့်ဆုံးဖြစ်နေပါတယ်။ဂျပန်ဗဟိုဘဏ်ဥက္ကဋ္ဌဆိုရင် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ထိခိုက်နိုင်လို့ ဂျပန်မှာ စီးပွားရေးမရေမရာမှုတွေ အလွန်မြင့်မားနိုင်တယ်ဆိုပြီး သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ဒါက ဂျပန်လိုနိုင်ငံမှာပါ။   

အာဆီယံဒေသမှာ ကူးစက်ခံရမှုအမြင့်ဆုံးဖြစ်တဲ့ ဖိလစ်ပိုင်မှာတော့ လတ်တလောမှာ ကူးစက်ခံရသူမြင့်တက်နေပေမယ့် ပြည်တွင်းက ဘိုရာကေးနှင့် ဘာဂီယိုမြို့တွေလို ခရီးသွားဆွဲဆောင်မှုရှိတဲ့နေရာတွေကို ပြည်တွင်းခရီးသွားတွေအတွက် ဖွင့်ထားပေးရာကနေ ပြည်ပလာရောက်မယ့်အချို့ကို ခွင့်ပြုပေးဖို့အထိ ကန့်သတ်ချက်တွေ လျှော့ပေါ့ပေးဖို့အထိ စဉ်းစားနေပါတယ်။မလေးရှားကတော့ ရှင်းပါတယ်။မတ်လအတွင်းချခဲ့တဲ့ လော့ခ်ဒေါင်းကြောင့် နိုင်ငံစီးပွားရေးပျက်လုဖြစ်ခဲ့ရတဲ့အတွက် လက်ရှိမှာ နိုင်ငံအတွင်း ကူးစက်မှုမြင့်တက်နေပေမယ့် လော့ခ်ဒေါင်းထပ်ချဖို့ မစဉ်းစားဘူးလို့ မလေးဝန်ကြီးချုပ်က ဆိုပါတယ်။အိန္ဒိယဆိုရင်လည်း ကူးစက်မှုတွေမြင့်တက်နေပေမယ်လည်း ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာ ရုပ်ရှင်ရုံတွေကို လူဝင်ဆံ့မှု ၅၀ ရာခိုင်နူန်းထိ တိုးမြှင့်လက်ခံဖို့ ခွင့်ပြုချက်ပေးခဲ့ပါတယ်။

IMFလို့ခေါ်တဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ကတော့ ကိုရိုနာကပ်ဘေးအတွက် နိုင်ငံတိုင်းက ဂျီဒီပီရဲ့ ရာခိုင်နူန်း ခုဂဏန်းအတော်များများထိ ထုတ်သုံးနေကြလို့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကျဆင်းမှုက စိုးရိမ်ထားသလို  မဆိုးရွားခဲ့ဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ဒါပေမယ့် သတိပေးခဲ့တာက အကျပ်အတည်းက မပြီးသေးဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပါဘဲ။
ထုတ်ပြန်ချက်မှာတော့ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းအစိုးရတွေက နိုင်ငံသားများကို ထောက်ပံ့ရန်အတွက် ဒေါ်လာ ၁၂ ထရီလျံအထိ သုံးစွဲခဲ့ကြလို့ ဒုတိယသုံးလပတ်နဲ့ တတိယသုံးလပတ်မှာ  စီးပွားရေးတိုးတက်မှုတွေက ခန့်မှန်းထားတာထက် ကောင်းမွန်နေခဲ့တယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။

စိတ်မကောင်းစရာအချက်က လာမည့်နှစ်နှောင်းပိုင်းမှာ ပိုမိုပညာတတ်တဲ့ မြိုပြလူတန်းစား သန်း ၁၅၀ ခန့်ဟာ ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် တစ်နေ့ ဒေါ်လာ ၁ ဒသမ ၉၀ အောက်သာရရှိတဲ့ အလွန်အမင်းဆင်းရဲသူများစာရင်းထဲ ထပ်တိုးလာဖွယ်ရာရှိနေတဲ့ အချက်ပါဘဲ။ကမ္ဘာ့ဘဏ်ရဲ့ အဲ့ဒီထုတ်ပြန်ချက်မှာ အများစုက တောင်အာရှနဲ့ ဆာဟာရဒေသခွဲတွေမှာ ဖြစ်မှာလို့ဆိုပြီး အထူးသဖြင့် အိန္ဒိယ၊ နိုင်ဂျီးရီးယားနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားအပါအဝင် ဝင်ငွေအလယ်အလတ်ရှိသော နိုင်ငံတွေမှာ  အလွန်အမင်းဆင်းရဲသူအရေအတွက်က နိုင်ငံလူဦးရေရဲ့ ၈၂ ရာခိုင်နှုန်း ထိ ရှိလာနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းခဲ့ပါတယ်။  

နောက်ထပ်စိတ်ပျက်ဖွယ် ခန့်မှန်းချက်ကတော့ စီးပွားရေးပြန်လည်နာလန်ထဖို့ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအထိ အချိန်ကြာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါဘဲ။ဒါဟာ  ဆင်းရဲတွင်းကနေရုန်းထွက်ပြီး ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ဘဝကို တည်ဆောက်ချင်တဲ့ တတိယကမ္ဘာလို့ခေါ်တဲ့ မဖွံ့ဖြိုးသေးတဲ့နိုင်ငံကသူတွေအတွက် အသေအလဲထိုးနှက်ချက်ပါဘဲ။ဒီထဲမှာ နိုင်ငံရေးအရ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့တာတွေကလည်း အကြောင်းအချက်အလက်တစ်ခုအဖြစ်ပါနေလို့ ကုလညီလာခံမှာ တရုတ်အပါအဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၂၆ နိုင်ငံက အမေရိကန်ဦးဆောင်တဲ့ အနောက်အုပ်စုတွေက နိုင်ငံအချို့ကိုချမှတ်ထားတဲ့ ပိတ်ဆို့မှုတွေကို ဒီလိုကပ်ကာလမှာပယ်ဖျက်ပေးဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တာလည်းရှိခဲ့ပါတယ်။

ကပ်ရောဂါဗိုင်းရပ်စ်ပိုးက ကမ္ဘာမြေကနေ ပျောက်သွားဖို့မရှိဘဲ ဗီဇမျိုးတွေ ဆင့်ကဲပြောင်းပြီး ဆက်လက်တည်ရှိနေနိုင်တယ်ဆိုတဲ့အတွက် ယခင်လို လော့ခ်ဒေါင်းချတဲ့နည်းက အလုပ်မဖြစ်နိုင်မှန်းသိပေမယ့် နိုင်ငံတွေအဖို့ လတ်တလောအရေးဖြစ်တဲ့ သေဆုံးမှုကိုလျှော့ချဖို့အတွက် ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်တာတွေ လုပ်ကြရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။ဒါပေမယ့်  ကြာရှည်မှာတော့ နိုင်ငံတိုင်းက စီးပွားရေးပြိုလဲလာရင် ဖြစ်လာမယ့်ဘေးကို မြင်တွေ့နေရတဲ့အတွက် ပိတ်ဆို့တာထက် ဖြစ်ချင်ဖြစ်ပါစေ၊ နိုင်အောင်ကုသမယ်ဆိုတဲ့ အမေရိကန်၊ အိန္ဒိယနဲ့ နော်ဝေတို့လို နိုင်ငံတွေကျင့်သုံးနေတဲ့ နည်းလမ်းတွေကို စဉ်းစားနေလာရပြီဖြစ်ပါတယ်။ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ကမ္ဘာမှာ ရေရှည်ရှိနေနိုင်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ကို လည်စင်းမခံဘဲ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကို ဆက်လုပ်ဖို့ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြတာ တစ်ချိန်မှာ ဒါဟာ မှားမလား/မှန်မလားဆိုတာ……အချိန်ကဆုံးဖြတ်ပေးပါလိမ့်မယ်။မြန်မာစကားပုံရှိပါတယ်။“ကြောက်ရင်လွဲ ရဲရင်မင်းဖြစ်” ဆိုတဲ့ စကားပါဘဲ။စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုသတင်းတွေအပြင် ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်းဖြစ်ခဲ့တဲ့ သတင်းတွေထဲက ဆူဒန်မှာ အသွင်ကူးပြောင်းရေးအာဏာပိုင်အဖွဲ့နှင့် သူပုန်အဖွဲ့အချို့ ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှုကို အဆုံးသတ်ဖို့ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့တဲ့သတင်း၊ ဆီးရီးယားနိုင်ငံ အယ်လ်ဟော (Al-Hol) စခန်းမှာ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ IS စစ်သွေးကြွမိသားစုဝင် ဆီးရီးယားထောင်ပေါင်းများစွာကို စခန်းတွေကနေ ထွက်ခွာခွင့်ပေးတော့မယ့်သတင်း၊ ကာဂျစ်စတန်မှာ ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို မကျေနပ်လို့ လူထောင်ပေါင်းများစွာ စုဝေးဆန္ဒပြခဲ့ကြတဲ့သတင်း၊ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်မြောက်ပိုင်းမှာ အိန္ဒိယနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ရေတပ်တို့သည် ဒုတိယအကြိမ်မြောက် စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှု ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့သတင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာ တောမီးလောင်မှုအရှိန်အဟုန် ပိုမိုပြင်းထန်လာတဲ့သတင်း၊ ဂျာမနီနှစ်နိုင်ငံ  ပြန်လည်ပေါင်းစည်းသည့် နှစ် (၃၀) ပြည့် အထိမ်းအမှတ်အခမ်းအနားကို အောက်တိုဘာ ၃ ရက်က ပို့စဒမ်မြို့မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့သတင်း၊ ကိုင်ရိုမြို့အနီးရှိ ဆက်ကာရာ ရှေးဟောင်းမြို့ပြသချိုင်းတစ်ခုမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၂၆၀၀ ကျော်က မမ်မီရုပ်အလောင်း ၅၉ ခု ကို တွေ့ရှိခဲ့တဲ့သတင်း၊ လူပေါင်းနှစ်ရာနီးပါးအထိ သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဘေရွတ်ဆိပ်ကမ်းအနီး အမိုနီယံနိုက်ထရိတ် ပေါက်ကွဲမှုကြီးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရုရှားလူမျိုး သင်္ဘောကပ္ပတိန်နဲ့ သင်္ဘောပိုင်ရှင်တို့ကို ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ပေးဖို့ နိုင်ငံတကာရဲတပ်ဖွဲ့ (Interpol) ကို လက်ဘနွန်အာဏာပိုင်တွေက တောင်းဆိုလိုက်တဲ့ သတင်းတွေလည်း သတိထားမိစရာသတင်းတွေ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ကာကွယ်ဆေးနဲ့  ထရမ့်ရဲ့ အခင်းအကျင်း

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ ကူးစက်ခံရသူ ၃၆ သန်းကျော်၊ သေဆုံးသူ တစ်သန်းကျော်လာချိန်မှာ  ဒီကပ်ရောဂါ ဘယ်အချိန်ပြီးမလဲဆိုတာထက် ကာကွယ်ဆေးဘယ်အချိန်ထွက်လာမလဲဆိုတာ လူတိုင်းသိချင်လာကြတဲ့ မေးခွန်းဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဒုတိယလှိုင်းမှာ သေဆုံးသူအရေအတွက်က ယခင်ကထက်တိုးလာသလို ကူးစက်သူအရေအတွက်ကလည်း အဆပေါင်းများစွာ တက်လာခဲ့ပါတယ်။မျိုးဗီဇဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲလာမှုက ဗိုင်းရပ်စ်အပေါ် လျှော့တွက်ထားတဲ့သူတွေအတွက် မထင်မှတ်ထားတဲ့ရလဒ်တွေ ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာ ကိုဗစ် ၁၉ ကူးစက်ပိုးက ဒုတိယလှိုင်းတင်မကပါဘူး။တတိယလှိုင်းတောင်ဖြစ်နေပြီဆိုတဲ့ ယူဆချက်တွေ ထွက်နေပါတယ်။

ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းကို ပိုပြီး ကမ္ဘာသူကမ္ဘာသားတွေ သတိထားမိစေခဲ့တာက ကူးစက်မှုနူန်း၊ သေဆုံးမှုနူန်းတင်မကပါဘူး။ပထမလှိုင်းတုန်းက မာမာချာချာတုံ့ပြန်အာခံခဲ့တဲ့ အမေရိကန်သမ္မတကိုယ်တိုင် ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်းမှာ ကူးစက်ခံလိုက်ရတာကြောင့်ပါဘဲ။ဗိုင်းရပ်စ်က အကျောတင်းတဲ့ အမေရိကန်သမ္မတအပြင် သူနဲ့ထိစပ်တဲ့ အမေရိကန်အစိုးရအဖွဲ့ဝင်အချို့၊ အိမ်ဖြူတော်တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ အမေရိကန်စစ်တပ်က ထိပ်တန်းအရာရှိကြီးတွေပါ ကူးစက်ခံခဲ့ရတဲ့အထိ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။မှတ်မိသမျှဆိုရင် ဘရာဇီးသမ္မတပြီးရင် အမေရိကန်သမ္မတက ကမ္ဘာ့ဒုတိယမြောက်ကူးစက်ခံရတဲ့ ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်ဖို့ များနေပါတယ်။
အမေရိကန်လို ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးထိပ်တန်းအဆင့်ရှိတဲ့နိုင်ငံ၊ အင်အားကြီးနိုင်ငံရဲ့ ခေါင်းဆောင်အထိ ကူးစက်ခံရတဲ့အတွက် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်လို့ခေါ်တဲ့ ကိုဗစ် ၁၉ ကပ်ရောဂါရဲ့ ကူးစက်နိုင်မှုက အကန့်အသတ်မဲ့ဖြစ်လာတာကို အားလုံးသတိထားမိခဲ့ကြပါတယ်။ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေက မလုံလောက်ဘူးလားဆိုတာ သိလာခဲ့ကြပါတယ်။ယခုထိ ဒီဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ သဘောသဘာ၀ကို ပညာရှင်တွေ ကုန်စင်အောင်မသိကြသေးပါဘူး။ဒါကြောင့်လည်း အမေရိကန် CDC က ဒီဗိုင်းရပ်စ်ဟာ လေဝင်လေထွက်မကောင်းတဲ့ အခန်းထဲမှာဆိုရင် ပိုးတွေ့လူနာကနေတစ်ဆင့် ခြောက်ပေထက်ပိုဝေးတဲ့နေရာအထိ အခြားလူတွေကို ကူးစက်နိုင်တယ်ဆိုပြီး ယခုရက်ထဲမှာ ထုတ်ပြန်သတိပေးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

ကူးစက်ခံခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန်သမ္မတကတော့ သူ့နိုင်ငံရဲ့ အရေးပါနေတဲ့ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲရှိနေသလို ဒီ ရက်ထဲမှာ စကားစစ်ထိုးပွဲနှစ်ပွဲရှိနေတဲ့အတွက် ယခုလိုဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရတာ သမ္မတထရမ့်အတွက် အမုန်းတရားတွေ ပိုကြီးထွားလာစေသလို ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ကူးစက်ခံရမှုကြောင့် အစောပိုင်းထွက်လာတဲ့ သတင်းတွေအရဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲအကြို စကားစစ်ထိုးပွဲအစီအစဉ်တွေ ရွှေ့ဆိုင်းရနိုင်တဲ့အထိပါဘဲ။ဒါပေမယ့် စပြီးကူးစက်ခံရပြီး ၁၇ နာရီအတွင်း မယ်ရီလန်းပြည်နယ်ရှိ ဝေါ်လ်တာရိဒ်အမျိုးသားစစ်ဆေးရုံမှာ ဆေးကုသမှုခံယူပြီး အစဉ်အဆက် ထုံးစံတွေကိုချိုးဖောက်ကာ ဆေးရုံတက်နေစဉ်မှာ သမ္မတတာဝန်တွေကို ထမ်းဆောင်သွားမယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့ပါတယ်။  

အမေရိကန်အခြေခံဥပဒေအရ သမ္မတတစ်ဦး နေမကောင်းဖြစ်ချိန်တွေမှာ သမ္မတရဲ့အာဏာနဲ့ တာဝန်တွေကို ဒုသမ္မတဆီ လွှဲပြောင်းပေးခွင့်ရှိပါတယ်။ဒါပေမယ့် ထရမ့်ကတော့ ဆေးရုံတက်ရင်း ဆက်လက်ထမ်းဆောင်သွားမယ်ဆိုတဲ့အတွက် ထရမ့်အနေနဲ့ ဒီလိုအရေးကြီးတဲ့ကာလမှာ သူ့ရဲ့လုပ်ပိုင်ခွင့်ကိုထိန်းခဲ့ပြီး သုံးလေးရက်အတွင်း သက်သာလာခဲ့တာနဲ့ တစ်ပြိုင်နက် ဝေါ်လ်တာရိဒ်ဆေးရုံကနေ Marine One ရဟတ်ယာဉ်နဲ့ အိမ်ဖြူတော်ကိုပြန်ရောက်လာခဲ့ကာ ပြန်ရောက်ရောက်ချင်း maskကို ချွတ်ပြီး ထောက်ခံအားပေးသူတွေကို နူတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ထရမ့် က ဆေးရုံတက်နေစဉ်ကလည်း ဝေါ်လ်တာရိဒ်စစ်ဆေးရုံဝင်းအပြင်ကို ကားနဲ့လှည့်ပတ်ပြီး ထောက်ခံအားပေးသူတွေကို နူတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။သဘောက ဗိုင်းရပ်စ်ကို ထရမ့်အနေနဲ့ ဂရုမစိုက်ဘူး။ဗိုင်းရပ်စ်က သူ့ကိုထိခိုက်အောင်မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုတဲ့ သဘောပါဘဲ။ထရမ့်ဟာ အစောပိုင်းကတည်းက ကိုဗစ်-၁၉ ကို လျှော့တွက်ပြီး နှာခေါင်းစည်းမတပ်ဆင်ခဲ့တဲ့အတွက် ဝေဖန်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့သူပါ။

ဗိုင်းရပ်စ်ဘေးက ကြောက်စရာလန့်စရာပါ။ကူးစက်မှုတွေက နိုင်ငံအလိုက်သာမက ကုမ္ပဏီကြီးတွေပါ ထိလာပါတယ်။အမေဇုန်ကုမ္ပဏီဆို ပြီးခဲ့တဲ့ မတ်လကတည်းကနေ ခုထိ ဝန်ထမ်းပေါင်း ၁၉၈၀၀ ကျော်အထိ ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ခံခဲ့ရပါတယ်။အာဖရိကမှာဆိုရင်လည်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူ ၁၄၉၇၃၉ ဦးအထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။လက်ရှိမှာတော့ အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံက COVID-19 ကူးစက်ခံရမှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးဖြစ်ပြီး ၁၀ ဦးမှာ  ခြောက်ဦးခန့် ကူးစက်ခံနေရတာပါ။ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကတော့ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူဦးရေ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံနေရပြီး အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ၁၀ ဦးလျှင် တစ်ဦးနှုန်း ကူးစက်ခံနေရတယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ဒီထဲမှာ ဆရာဝန်တွေထဲက ကိုဗစ်နဲ့ထိစပ်ပြီးသေဆုံးခဲ့ရတဲ့ အရေအတွက်ကလည်း မနည်းပါဘူး။အင်ဒိုနီးရှားတစ်ခုတည်း ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကြောင့် သေဆုံးသူ ဆရာဝန်ပေါင်း ၁၃၀ ထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။

ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးက ဖော်ထုတ်နေတဲ့အပိုင်းမဟုတ်ဘဲ မကြာမီမှာ ပေါ်ထွက်လာတော့မှာဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံအားလုံးက တက်သုတ်ရိုက် ခွင့်ပြုချက်ရရှိဖို့ ကြိုးစားနေကြတာဖြစ်ပါတယ်။ဆေးထုတ်တဲ့ကုမ္ပဏီတွေအနေနဲ့ စောစောထုတ်ခွင့်ရလေ ငွေကြေးရောဂုဏ်သိက္ခာအရပါ ကြီးမားတဲ့အပြင် စောစောရတဲ့ နိုင်ငံတွေအနေနဲ့လည်း  အကျိုးအမြတ်ကြီးမားနေတဲ့အထိပါဘဲ။

ကိုဗစ်ကုသကာကွယ်ဆေးက သာမန်လူတွေထက် အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့်အထိ အရေးတကြီးလိုနေတဲ့ အခြေအနေပါ။ထရမ့်ဆိုရင် သတ်မှတ်ထားတဲ့ကာလကန့်သတ်ချက်ကို ကျော်လွန်ပြီး FDA အတည်ပြုချက်ကိုရဖို့ တိုက်ပွဲဝင်နေရတဲ့ အခြေအနေပါ။သတင်းတွေအရဆိုရင် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ကြီး (WTO) ထံကို အိန္ဒိယနှင့် တောင်အာဖရိကတို့က ဉာဏပစ္စည်းဆိုင် ရာ စည်းကမ်းများကို လျှော့ပေါ့ပေးဖို့ တောင်းဆိုနေသလို အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့်ရဲ့ အုပ်ချူပ်ရေးအဖွဲ့ကလည်း အမေရိကန် FDA လမ်းညွှန်ချက်အသစ်ဖြစ်တဲ့ လူနာများ၏ ဆေးသုံးစွဲပြီးနောက် အနည်းဆုံးနှစ်လအတွင်း လုံခြုံဘေးကင်းမှုရှိတာကို ထည့်သွင်းထားသည့်ညွှန်ကြားချက်ကို ပယ်ဖျက်ဖို့အထိ လုပ်ခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရမှုမှာ ကမ္ဘာ့ဒုတိယနေရာရောက်နေတဲ့ အိန္ဒိယဆိုရင် ပြည်သူ သန်း ၂၅၀ ခန့်ကို ကာကွယ်ဆေးထိုးပေးဖို့ လာမည့်နှစ် ဇူလိုင်လမတိုင်မီ ဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ဆေး အလုံးရေ သန်း ၅၀၀ အထိရရှိဖို့ Serum  Institute  of  India နှင့် ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီများက Bill & Melinda Gates Foundation၊ အမေရိကန် ဆေးဝါးထုတ်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီ Novavax Inc ကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ဂျပန်ဆိုရင် အစိုးရက အောက်တိုဘာ ၂ ရက်မှာ ကာကွယ်ဆေးဖြန့်ဝေဖို့ စီစဉ်ထားပြီး ကုန်ကျစရိတ်အားလုံးကိုကျခံကာ ကာကွယ်ဆေးကြောင့် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးခံစားရပါက ထိုသူများကို  လျော်ကြေးပေးမယ်အထိ စီစဉ်ခဲ့ပါတယ်။အိမ်နီးချင်း ထိုင်းဆိုရင် လာမည့်နှစ်အတွင်း  ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးအလုံးရေ ၆၆ သန်း ဝယ်ယူရန် ဘတ် ၂ ဒသမ ၉၃ ဘီလီယံ ကြိုတင်လျာထားရန် စီစဉ်ထားပါတယ်။အင်ဒိုနီးရှားကလည်း ၂၀၂၁ ခုနှစ်မကုန်မီ ပြည်သူ သန်း ၁၆၀ ကို ဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ဆေးထိုးပေးဖို့ စီစဉ်နေပါတယ်။ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်း (WHO) အကြီးအကဲကတော့ ယခုနှစ်ကုန်မှာ COVID-19 ရောဂါကာကွယ်ဆေးတစ်ခု အဆင့်သင့်ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုပြီး သတင်းကောင်းပေးခဲ့ပါတယ်။

လက်ရှိမှာ ကိုဗစ် ၁၉ ကူးစက်မှု ဒုတိယလှိုင်းအခြေအနေက ဆိုးနေပါတယ်။အမေရိကန် နယူးယောက်စီးတီးမှာဆိုရင် အဝင်အထွက်ကန့်သတ်ပိတ်ဆို့ဖို့  အစီအမံတွေ ပြန်လည်ချမှတ်ဆောင်ရွက်ဖို့ စီမံဆောင်ရွက်နေရပါတယ်။ပြင်သစ်ဆိုရင် ပါရီမြို့အတွင်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားမှုများ မြင့်တက်လာလို့ ဘားဆိုင်များနှင့် ကော်ဖီဆိုင်တွေကို ရက်သတ္တနှစ်ပတ်မျှ ပိတ်ထားဖို့စီစဉ်ထားပါတယ်။ဗြိတိန်ဆိုရင် ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် ခရစ္စမတ်ပွဲတော်ကာလအပြီးအထိ ခရီးကြမ်းကာလကို ဖြတ်သန်းသွားရမည်လို့ ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် ဘောရစ်ဂျွန်ဆင် က သတိပေးခဲ့တာရှိပါတယ်။

ကာကွယ်ဆေးကို မျှော်လင့်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေရှိသလို ရုရှားကထုတ်တဲ့ Sputnik V ကာကွယ်ဆေးကို ပထမအသုတ် ကာကွယ်ဆေးအလုံးရေ ၂၀၀၀ ရရှိနေတဲ့ ဗင်နီဇွဲလားလိုနိုင်ငံတွေ ရှိနေပေမယ့် ဗိုင်းရပ်စ်က အောင်ပွဲခံနေဆဲပါ။နိုင်ငံအားလုံးက ကာကွယ်ဆေးပေါ်လာခဲ့ရင်တောင် ဗိုင်းရပ်စ်က မပပျောက်နိုင်တဲ့အတွက် ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရတဲ့နည်းလမ်းကို မဖြစ်မနေလျှောက်ရမှာဖြစ်လို့ ဘယ်လိုသတိပေးနေထိုင်မလဲဆိုတာကို ဦးစားပေးစဉ်းစားနေကြပါတယ်။လက်ရှိမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် လူတစ်သန်းကျော်သေဆုံးခဲ့ရပြီးပါပြီ။ဒါဟာ ယခုရာစုနှစ်အတွင်း စံချိန်ပါဘဲ။လူသားသမိုင်းမှာ ဝမ်းနည်းစရာအဖြစ်တစ်ခုဖြစ်သလို တိုးတက်မှုက ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခုတောင် မကာကွယ်နိုင်ဘဲ လည်စင်းခံနေရတာ ဝမ်းနည်းစရာအဖြစ်ပါ။ဒီအတွက် ကာကွယ်ဆေးက ဗိုင်းရပ်စ်ကပ်ဘေးကိုကာကွယ်ဖို့ အဖြေတစ်ခုလား၊ အချိန်ကောမီပါဦးမလားဆိုတာ ဆက်စောင့်ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုကာကွယ်ဆေးအတွက် နိုင်ငံတကာက အသည်းအသန်လိုအပ်နေတဲ့အတွက် ကာကွယ်ကုသရေးဆိုင်ရာ သတင်းတွေအပြင် ယခုတစ်ပတ်မှာ တခြားဆေးဘက်နဲ့ဆက်နွယ်တဲ့ သတင်းတွေထဲမှာ အသည်းရောင်ရောဂါ (စီ) ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင် ဟာဗေးဂျေအော်တာ၊ မိုက်ကယ် ဟောင်တန်နှင့် ချားလီး အမ်ရိုက်စ်တို့ကို ဆေးပညာဆိုင်ရာ နိုဘယ်လ်ဆုပေးခဲ့တဲ့သတင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံကို နည်းပညာတွေ လက်ဆင့်ကမ်းမှုနဲ့ ရုရှားသိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦးကို ဆိုက်ဘေးရီးယားမှာ ရုရှားအစိုးရက ထိန်းသိမ်းလိုက်တဲ့သတင်း၊ အန္တာတိတ်ဒေသမှာ အိုဇုန်းလွှာအပေါက်ကြီးလာလို့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက နိုင်ငံတကာကို သတိပေးလိုက်တဲ့သတင်း၊ ရုရှားအရှေ့ပိုင်း ကန်ချက်ကာပင်လယ်မှာ ဓာတုအဆိပ်တွေပျော်ဝင်လို့ ရေနေသတ္တဝါတွေ သေဆုံးခဲ့တဲ့သတင်းတွေကလည်း ယခုရက်သတ္တပတ်ရဲ့နေ့စဉ်ဖတ်စရာဖြစ်ခဲ့တဲ့ သတင်းတွေထဲပါဝင်ခဲ့ပါတယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်းသုံးသပ်ချက်ကို ဒီမှာဘဲရပ်လိုက်ချင်ပါတယ်။

မင်းထက်
အောက်တိုဘာ - ၉

( Zawgyi )

အာေမးနီးယား-အဇာဘိုင္ဂ်န္ စစ္ပြဲသတင္းေတြ၊ အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈသတင္းေတြနဲ႔ တျခားသဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္က်ေရာက္မႈ သတင္းေတြနဲ႔ ပြဲစည္ေနခဲ့တဲ့ ယခုရက္သတၱပတ္မွာ သတိထားေစာင့္ၾကည့္မိခဲ့တာကေတာ့  ဗိုင္းရပ္စ္ကာကြယ္ေဆးသတင္းေတြ၊ ဗိုင္းရပ္စ္ၾကားက ျပန္လည္ႏိုးထလာဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကတဲ့ စီးပြားေရးသတင္းေတြပါ။စာဖတ္သူအမ်ားစုက ဗိုင္းရပ္စ္သတင္းေတြနဲ႔ စစ္ပြဲသတင္းေတြကို သတိထားမိေပမယ့္ ေလ့လာသုံးသပ္သူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ ပိတ္ဆို႔မႈေတြ၊ စီးပြားေရးမထိခိုက္ေအာင္ ကပ္ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ၾကားက ႀကိဳးစား႐ုန္းထေနတဲ့  ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းသတင္းေတြက သတင္းေတြထဲ တမ်ိဳးတစ္ဘာသာထူးေနခဲ့ပါတယ္။

ယခုကာလလို ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္တိုက္ခိုက္မႈကို အလူးအလဲခံေနရတဲ့အခ်ိန္မွာ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို  ခ်လိုက္႐ုတ္လိုက္နဲ႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ျပန္လည္ႏိုးထဖို႔ ထိန္းညႇိေဆာင္႐ြက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ေနမႈသတင္းေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံလို အဘက္ဘက္ကလိုအပ္ခ်က္ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံအတြက္ တခ်ိဳ႕ဟာေတြက အတုယူစရာပါ။ဗိုင္းရပ္စ္ကို ရင္ဆိုင္ရာမွာ က်န္းမာေရးရႈေထာင့္ကေန တသမတ္တည္းမၾကည့္ဘဲ တျခားေသာရႈေထာင့္ေတြကေနပါၾကည့္ၿပီး လုပ္ေဆာင္တဲ့ စီမံခန႔္ခြဲမႈလုပ္ေဆာင္တဲ့ သတင္းေတြကို ယခုလိုအခ်ိန္မွာ ပထမဆုံးတင္ျပခ်င္ပါတယ္။

ဗိုင္းရပ္စ္ကို အံတုႏိုးထဖို႔ႀကိဳးစားေနတဲ့ ကမာၻ႔စီးပြားေရး

ကမာၻတစ္ဝန္း ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္ပြားမႈ ျပင္းထန္လာေနတဲ့အတြက္ ေလာ့ခ္ေဒါင္းေတြ ဟိုမွာခ်ဒီမွာခ်ေနရတဲ့ၾကားထဲကေန ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းကိုခံေနရတဲ့ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြနဲ႔ အိႏၵိယလို၊ ဂ်ပန္လို စီးပြားေရးႏိုင္ငံေတြက မျဖစ္မေန ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးကို မၿပိဳလဲဖို႔အတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ၊ ေန႔စဥ္လူေနမႈ လုပ္မႈေဆာင္တာေတြကို ျပန္လည္လည္ပတ္ဖို႔ ကန႔္သတ္မႈေတြကို ေလွ်ာ့ခ်လုပ္ေဆာင္လာၾကပါတယ္။

ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာ အာဖရိကတိုက္ထဲက ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားမွာ ျပည္ပကေလေၾကာင္းလိုင္းေတြကို ျပန္လည္ဆိုက္ေရာက္ခြင့္ျပဳခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။ဂ်ပန္နဲ႔ ေတာင္ကိုရီးယားဆိုရင္လည္း ယခုသီတင္းပတ္အေစာပိုင္းမွာ စီးပြားေရးဆိုင္ရာခရီးသြားလာမႈ ျပန္လည္စတင္ႏိုင္ေရးအတြက္ အစီအစဥ္ေတြစတင္ႏိုင္ဖို႔ လုပ္ေနတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။ကမာၻ႔ထိပ္တန္း စီးပြားေရးအင္အားႀကီးႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ ဂ်ပန္အေနနဲ႔ ေလေၾကာင္းလိုင္းအခ်ိဳ႕ကို ျပန္ဖြင့္ေပးထားခဲ့ေပမယ့္ ဂ်ပန္ေလေၾကာင္းလိုင္းတစ္ခုျဖစ္တဲ့ အဲေအးရွားေလေၾကာင္းကေတာ့ ကိုဗစ္-၁၉ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈျဖစ္တဲ့ ခရီးသည္အေရအတြက္ က်ဆင္းသြားလို႔ လာမယ့္ ဒီဇင္ဘာ ၅ ရက္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ခရီးစဥ္အခ်ိဳ႕ကို ေလေၾကာင္းေျပးဆြဲမႈရပ္နားမယ္ဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

လက္ရွိမွာ ဂ်ပန္ရဲ႕စီးပြားေရးက က်ဆင္းေနလို႔ ျပန္လည္ဆယ္မဖို႔ အစိုးရက စီးပြားေရးႏိုးထမႈအတြက္ ဘီလ်ံနဲ႔ခ်ီၿပီးစိုက္ထုတ္ကာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို ေထာက္ပံ့ေပးေနေပမယ့္ အလုပ္လက္မဲ့ႏႈန္းက ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ႏွစ္လယ္ေနာက္ပိုင္း အျမင့္ဆုံးျဖစ္ေနပါတယ္။ဂ်ပန္ဗဟိုဘဏ္ဥကၠ႒ဆိုရင္ ကမာၻ႔စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ထိခိုက္ႏိုင္လို႔ ဂ်ပန္မွာ စီးပြားေရးမေရမရာမႈေတြ အလြန္ျမင့္မားႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ဒါက ဂ်ပန္လိုႏိုင္ငံမွာပါ။   

အာဆီယံေဒသမွာ ကူးစက္ခံရမႈအျမင့္ဆုံးျဖစ္တဲ့ ဖိလစ္ပိုင္မွာေတာ့ လတ္တေလာမွာ ကူးစက္ခံရသူျမင့္တက္ေနေပမယ့္ ျပည္တြင္းက ဘိုရာေကးႏွင့္ ဘာဂီယိုၿမိဳ႕ေတြလို ခရီးသြားဆြဲေဆာင္မႈရွိတဲ့ေနရာေတြကို ျပည္တြင္းခရီးသြားေတြအတြက္ ဖြင့္ထားေပးရာကေန ျပည္ပလာေရာက္မယ့္အခ်ိဳ႕ကို ခြင့္ျပဳေပးဖို႔အထိ ကန႔္သတ္ခ်က္ေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးဖို႔အထိ စဥ္းစားေနပါတယ္။မေလးရွားကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။မတ္လအတြင္းခ်ခဲ့တဲ့ ေလာ့ခ္ေဒါင္းေၾကာင့္ ႏိုင္ငံစီးပြားေရးပ်က္လုျဖစ္ခဲ့ရတဲ့အတြက္ လက္ရွိမွာ ႏိုင္ငံအတြင္း ကူးစက္မႈျမင့္တက္ေနေပမယ့္ ေလာ့ခ္ေဒါင္းထပ္ခ်ဖို႔ မစဥ္းစားဘူးလို႔ မေလးဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က ဆိုပါတယ္။အိႏၵိယဆိုရင္လည္း ကူးစက္မႈေတြျမင့္တက္ေနေပမယ္လည္း ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာ ႐ုပ္ရွင္႐ုံေတြကို လူဝင္ဆံ့မႈ ၅၀ ရာခိုင္ႏူန္းထိ တိုးျမႇင့္လက္ခံဖို႔ ခြင့္ျပဳခ်က္ေပးခဲ့ပါတယ္။

IMFလို႔ေခၚတဲ့ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေငြေၾကးရန္ပုံေငြအဖြဲ႕ကေတာ့ ကို႐ိုနာကပ္ေဘးအတြက္ ႏိုင္ငံတိုင္းက ဂ်ီဒီပီရဲ႕ ရာခိုင္ႏူန္း ခုဂဏန္းအေတာ္မ်ားမ်ားထိ ထုတ္သုံးေနၾကလို႔ ကမာၻ႔စီးပြားေရးက်ဆင္းမႈက စိုးရိမ္ထားသလို  မဆိုး႐ြားခဲ့ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ဒါေပမယ့္ သတိေပးခဲ့တာက အက်ပ္အတည္းက မၿပီးေသးဘူးဆိုတဲ့ အခ်က္ပါဘဲ။
ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာေတာ့ ကမာၻတစ္ဝန္းအစိုးရေတြက ႏိုင္ငံသားမ်ားကို ေထာက္ပံ့ရန္အတြက္ ေဒၚလာ ၁၂ ထရီလ်ံအထိ သုံးစြဲခဲ့ၾကလို႔ ဒုတိယသုံးလပတ္နဲ႔ တတိယသုံးလပတ္မွာ  စီးပြားေရးတိုးတက္မႈေတြက ခန႔္မွန္းထားတာထက္ ေကာင္းမြန္ေနခဲ့တယ္လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

စိတ္မေကာင္းစရာအခ်က္က လာမည့္ႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းမွာ ပိုမိုပညာတတ္တဲ့ ၿမိဳျပလူတန္းစား သန္း ၁၅၀ ခန႔္ဟာ ကိုဗစ္-၁၉ ေၾကာင့္ တစ္ေန႔ ေဒၚလာ ၁ ဒသမ ၉၀ ေအာက္သာရရွိတဲ့ အလြန္အမင္းဆင္းရဲသူမ်ားစာရင္းထဲ ထပ္တိုးလာဖြယ္ရာရွိေနတဲ့ အခ်က္ပါဘဲ။ကမာၻ႔ဘဏ္ရဲ႕ အဲ့ဒီထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ အမ်ားစုက ေတာင္အာရွနဲ႔ ဆာဟာရေဒသခြဲေတြမွာ ျဖစ္မွာလို႔ဆိုၿပီး အထူးသျဖင့္ အိႏၵိယ၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ အင္ဒိုနီးရွားအပါအဝင္ ဝင္ေငြအလယ္အလတ္ရွိေသာ ႏိုင္ငံေတြမွာ  အလြန္အမင္းဆင္းရဲသူအေရအတြက္က ႏိုင္ငံလူဦးေရရဲ႕ ၈၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ထိ ရွိလာႏိုင္တယ္လို႔ ခန႔္မွန္းခဲ့ပါတယ္။  

ေနာက္ထပ္စိတ္ပ်က္ဖြယ္ ခန႔္မွန္းခ်က္ကေတာ့ စီးပြားေရးျပန္လည္နာလန္ထဖို႔ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုအထိ အခ်ိန္ၾကာႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါဘဲ။ဒါဟာ  ဆင္းရဲတြင္းကေန႐ုန္းထြက္ၿပီး ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့ဘဝကို တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့ တတိယကမာၻလို႔ေခၚတဲ့ မဖြံ႕ၿဖိဳးေသးတဲ့ႏိုင္ငံကသူေတြအတြက္ အေသအလဲထိုးႏွက္ခ်က္ပါဘဲ။ဒီထဲမွာ ႏိုင္ငံေရးအရ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔တာေတြကလည္း အေၾကာင္းအခ်က္အလက္တစ္ခုအျဖစ္ပါေနလို႔ ကုလညီလာခံမွာ တ႐ုတ္အပါအဝင္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၂၆ ႏိုင္ငံက အေမရိကန္ဦးေဆာင္တဲ့ အေနာက္အုပ္စုေတြက ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ကိုခ်မွတ္ထားတဲ့ ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ဒီလိုကပ္ကာလမွာပယ္ဖ်က္ေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုခဲ့တာလည္းရွိခဲ့ပါတယ္။

ကပ္ေရာဂါဗိုင္းရပ္စ္ပိုးက ကမာၻေျမကေန ေပ်ာက္သြားဖို႔မရွိဘဲ ဗီဇမ်ိဳးေတြ ဆင့္ကဲေျပာင္းၿပီး ဆက္လက္တည္ရွိေနႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့အတြက္ ယခင္လို ေလာ့ခ္ေဒါင္းခ်တဲ့နည္းက အလုပ္မျဖစ္ႏိုင္မွန္းသိေပမယ့္ ႏိုင္ငံေတြအဖို႔ လတ္တေလာအေရးျဖစ္တဲ့ ေသဆုံးမႈကိုေလွ်ာ့ခ်ဖို႔အတြက္ ပိတ္ဆို႔ကန္႔သတ္တာေတြ လုပ္ၾကရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။ဒါေပမယ့္  ၾကာရွည္မွာေတာ့ ႏိုင္ငံတိုင္းက စီးပြားေရးၿပိဳလဲလာရင္ ျဖစ္လာမယ့္ေဘးကို ျမင္ေတြ႕ေနရတဲ့အတြက္ ပိတ္ဆို႔တာထက္ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ပါေစ၊ ႏိုင္ေအာင္ကုသမယ္ဆိုတဲ့ အေမရိကန္၊ အိႏၵိယနဲ႔ ေနာ္ေဝတို႔လို ႏိုင္ငံေတြက်င့္သုံးေနတဲ့ နည္းလမ္းေတြကို စဥ္းစားေနလာရၿပီျဖစ္ပါတယ္။ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကမာၻမွာ ေရရွည္ရွိေနႏိုင္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ကို လည္စင္းမခံဘဲ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို ဆက္လုပ္ဖို႔ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကတာ တစ္ခ်ိန္မွာ ဒါဟာ မွားမလား/မွန္မလားဆိုတာ……အခ်ိန္ကဆုံးျဖတ္ေပးပါလိမ့္မယ္။ျမန္မာစကားပုံရွိပါတယ္။“ေၾကာက္ရင္လြဲ ရဲရင္မင္းျဖစ္” ဆိုတဲ့ စကားပါဘဲ။ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုသတင္းေတြအျပင္ ယခုရက္သတၱပတ္အတြင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ သတင္းေတြထဲက ဆူဒန္မွာ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးအာဏာပိုင္အဖြဲ႕ႏွင့္ သူပုန္အဖြဲ႕အခ်ိဳ႕ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာၾကာ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡျဖစ္ပြားမႈကို အဆုံးသတ္ဖို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသေဘာတူညီခ်က္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့တဲ့သတင္း၊ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံ အယ္လ္ေဟာ (Al-Hol) စခန္းမွာ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ IS စစ္ေသြးႂကြမိသားစုဝင္ ဆီးရီးယားေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို စခန္းေတြကေန ထြက္ခြာခြင့္ေပးေတာ့မယ့္သတင္း၊ ကာဂ်စ္စတန္မွာ ပါလီမန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို မေက်နပ္လို႔ လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ စုေဝးဆႏၵျပခဲ့ၾကတဲ့သတင္း၊ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ေျမာက္ပိုင္းမွာ အိႏၵိယႏွင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ေရတပ္တို႔သည္ ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့သတင္း၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္မွာ ေတာမီးေလာင္မႈအရွိန္အဟုန္ ပိုမိုျပင္းထန္လာတဲ့သတင္း၊ ဂ်ာမနီႏွစ္ႏိုင္ငံ  ျပန္လည္ေပါင္းစည္းသည့္ ႏွစ္ (၃၀) ျပည့္ အထိမ္းအမွတ္အခမ္းအနားကို ေအာက္တိုဘာ ၃ ရက္က ပို႔စဒမ္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့သတင္း၊ ကိုင္႐ိုၿမိဳ႕အနီးရွိ ဆက္ကာရာ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ျပသခ်ိဳင္းတစ္ခုမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ ေက်ာ္က မမ္မီ႐ုပ္အေလာင္း ၅၉ ခု ကို ေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့သတင္း၊ လူေပါင္းႏွစ္ရာနီးပါးအထိ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ေဘ႐ြတ္ဆိပ္ကမ္းအနီး အမိုနီယံႏိုက္ထရိတ္ ေပါက္ကြဲမႈႀကီးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႐ုရွားလူမ်ိဳး သေဘၤာကပၸတိန္နဲ႔ သေဘၤာပိုင္ရွင္တို႔ကို ဖမ္းဝရမ္းထုတ္ေပးဖို႔ ႏိုင္ငံတကာရဲတပ္ဖြဲ႕ (Interpol) ကို လက္ဘႏြန္အာဏာပိုင္ေတြက ေတာင္းဆိုလိုက္တဲ့ သတင္းေတြလည္း သတိထားမိစရာသတင္းေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ကာကြယ္ေဆးနဲ႔  ထရမ့္ရဲ႕ အခင္းအက်င္း

ကမာၻတစ္ဝန္းမွာ ကူးစက္ခံရသူ ၃၆ သန္းေက်ာ္၊ ေသဆုံးသူ တစ္သန္းေက်ာ္လာခ်ိန္မွာ  ဒီကပ္ေရာဂါ ဘယ္အခ်ိန္ၿပီးမလဲဆိုတာထက္ ကာကြယ္ေဆးဘယ္အခ်ိန္ထြက္လာမလဲဆိုတာ လူတိုင္းသိခ်င္လာၾကတဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ဒုတိယလႈိင္းမွာ ေသဆုံးသူအေရအတြက္က ယခင္ကထက္တိုးလာသလို ကူးစက္သူအေရအတြက္ကလည္း အဆေပါင္းမ်ားစြာ တက္လာခဲ့ပါတယ္။မ်ိဳးဗီဇဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲလာမႈက ဗိုင္းရပ္စ္အေပၚ ေလွ်ာ့တြက္ထားတဲ့သူေတြအတြက္ မထင္မွတ္ထားတဲ့ရလဒ္ေတြ ထြက္လာခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာ ကိုဗစ္ ၁၉ ကူးစက္ပိုးက ဒုတိယလႈိင္းတင္မကပါဘူး။တတိယလႈိင္းေတာင္ျဖစ္ေနၿပီဆိုတဲ့ ယူဆခ်က္ေတြ ထြက္ေနပါတယ္။

ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းကို ပိုၿပီး ကမာၻသူကမာၻသားေတြ သတိထားမိေစခဲ့တာက ကူးစက္မႈႏူန္း၊ ေသဆုံးမႈႏူန္းတင္မကပါဘူး။ပထမလႈိင္းတုန္းက မာမာခ်ာခ်ာတုံ႔ျပန္အာခံခဲ့တဲ့ အေမရိကန္သမၼတကိုယ္တိုင္ ကိုဗစ္ဒုတိယလႈိင္းမွာ ကူးစက္ခံလိုက္ရတာေၾကာင့္ပါဘဲ။ဗိုင္းရပ္စ္က အေက်ာတင္းတဲ့ အေမရိကန္သမၼတအျပင္ သူနဲ႔ထိစပ္တဲ့ အေမရိကန္အစိုးရအဖြဲ႕ဝင္အခ်ိဳ႕၊ အိမ္ျဖဴေတာ္တာဝန္ရွိသူေတြနဲ႔ အေမရိကန္စစ္တပ္က ထိပ္တန္းအရာရွိႀကီးေတြပါ ကူးစက္ခံခဲ့ရတဲ့အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။မွတ္မိသမွ်ဆိုရင္ ဘရာဇီးသမၼတၿပီးရင္ အေမရိကန္သမၼတက ကမာၻ႔ဒုတိယေျမာက္ကူးစက္ခံရတဲ့ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္ဖို႔ မ်ားေနပါတယ္။
အေမရိကန္လို ကမာၻ႔က်န္းမာေရးထိပ္တန္းအဆင့္ရွိတဲ့ႏိုင္ငံ၊ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္အထိ ကူးစက္ခံရတဲ့အတြက္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္လို႔ေခၚတဲ့ ကိုဗစ္ ၁၉ ကပ္ေရာဂါရဲ႕ ကူးစက္ႏိုင္မႈက အကန႔္အသတ္မဲ့ျဖစ္လာတာကို အားလုံးသတိထားမိခဲ့ၾကပါတယ္။ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈေတြက မလုံေလာက္ဘူးလားဆိုတာ သိလာခဲ့ၾကပါတယ္။ယခုထိ ဒီဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကို ပညာရွင္ေတြ ကုန္စင္ေအာင္မသိၾကေသးပါဘူး။ဒါေၾကာင့္လည္း အေမရိကန္ CDC က ဒီဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ေလဝင္ေလထြက္မေကာင္းတဲ့ အခန္းထဲမွာဆိုရင္ ပိုးေတြ႕လူနာကေနတစ္ဆင့္ ေျခာက္ေပထက္ပိုေဝးတဲ့ေနရာအထိ အျခားလူေတြကို ကူးစက္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ယခုရက္ထဲမွာ ထုတ္ျပန္သတိေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ကူးစက္ခံခဲ့ရတဲ့ အေမရိကန္သမၼတကေတာ့ သူ႔ႏိုင္ငံရဲ႕ အေရးပါေနတဲ့ သမၼတေ႐ြးေကာက္ပြဲရွိေနသလို ဒီ ရက္ထဲမွာ စကားစစ္ထိုးပြဲႏွစ္ပြဲရွိေနတဲ့အတြက္ ယခုလိုဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရတာ သမၼတထရမ့္အတြက္ အမုန္းတရားေတြ ပိုႀကီးထြားလာေစသလို ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ကူးစက္ခံရမႈေၾကာင့္ အေစာပိုင္းထြက္လာတဲ့ သတင္းေတြအရဆိုရင္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲအႀကိဳ စကားစစ္ထိုးပြဲအစီအစဥ္ေတြ ေ႐ႊ႕ဆိုင္းရႏိုင္တဲ့အထိပါဘဲ။ဒါေပမယ့္ စၿပီးကူးစက္ခံရၿပီး ၁၇ နာရီအတြင္း မယ္ရီလန္းျပည္နယ္ရွိ ေဝၚလ္တာရိဒ္အမ်ိဳးသားစစ္ေဆး႐ုံမွာ ေဆးကုသမႈခံယူၿပီး အစဥ္အဆက္ ထုံးစံေတြကိုခ်ိဳးေဖာက္ကာ ေဆး႐ုံတက္ေနစဥ္မွာ သမၼတတာဝန္ေတြကို ထမ္းေဆာင္သြားမယ္ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့ပါတယ္။  

အေမရိကန္အေျခခံဥပေဒအရ သမၼတတစ္ဦး ေနမေကာင္းျဖစ္ခ်ိန္ေတြမွာ သမၼတရဲ႕အာဏာနဲ႔ တာဝန္ေတြကို ဒုသမၼတဆီ လႊဲေျပာင္းေပးခြင့္ရွိပါတယ္။ဒါေပမယ့္ ထရမ့္ကေတာ့ ေဆး႐ုံတက္ရင္း ဆက္လက္ထမ္းေဆာင္သြားမယ္ဆိုတဲ့အတြက္ ထရမ့္အေနနဲ႔ ဒီလိုအေရးႀကီးတဲ့ကာလမွာ သူ႔ရဲ႕လုပ္ပိုင္ခြင့္ကိုထိန္းခဲ့ၿပီး သုံးေလးရက္အတြင္း သက္သာလာခဲ့တာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္ ေဝၚလ္တာရိဒ္ေဆး႐ုံကေန Marine One ရဟတ္ယာဥ္နဲ႔ အိမ္ျဖဴေတာ္ကိုျပန္ေရာက္လာခဲ့ကာ ျပန္ေရာက္ေရာက္ခ်င္း maskကို ခြၽတ္ၿပီး ေထာက္ခံအားေပးသူေတြကို ႏူတ္ဆက္ခဲ့ပါတယ္။ထရမ့္ က ေဆး႐ုံတက္ေနစဥ္ကလည္း ေဝၚလ္တာရိဒ္စစ္ေဆး႐ုံဝင္းအျပင္ကို ကားနဲ႔လွည့္ပတ္ၿပီး ေထာက္ခံအားေပးသူေတြကို ႏူတ္ဆက္ခဲ့ပါတယ္။သေဘာက ဗိုင္းရပ္စ္ကို ထရမ့္အေနနဲ႔ ဂ႐ုမစိုက္ဘူး။ဗိုင္းရပ္စ္က သူ႔ကိုထိခိုက္ေအာင္မလုပ္ႏိုင္ဘူးဆိုတဲ့ သေဘာပါဘဲ။ထရမ့္ဟာ အေစာပိုင္းကတည္းက ကိုဗစ္-၁၉ ကို ေလွ်ာ့တြက္ၿပီး ႏွာေခါင္းစည္းမတပ္ဆင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေဝဖန္မႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတဲ့သူပါ။

ဗိုင္းရပ္စ္ေဘးက ေၾကာက္စရာလန႔္စရာပါ။ကူးစက္မႈေတြက ႏိုင္ငံအလိုက္သာမက ကုမၸဏီႀကီးေတြပါ ထိလာပါတယ္။အေမဇုန္ကုမၸဏီဆို ၿပီးခဲ့တဲ့ မတ္လကတည္းကေန ခုထိ ဝန္ထမ္းေပါင္း ၁၉၈၀၀ ေက်ာ္အထိ ကိုဗစ္-၁၉ ကူးစက္ခံခဲ့ရပါတယ္။အာဖရိကမွာဆိုရင္လည္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရသူ ၁၄၉၇၃၉ ဦးအထိ ရွိခဲ့ပါတယ္။လက္ရွိမွာေတာ့ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံက COVID-19 ကူးစက္ခံရမႈႏႈန္း အျမင့္ဆုံးျဖစ္ၿပီး ၁၀ ဦးမွာ  ေျခာက္ဦးခန႔္ ကူးစက္ခံေနရတာပါ။ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ကေတာ့ ကမာၻေပၚရွိ လူဦးေရ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံေနရၿပီး အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ၁၀ ဦးလွ်င္ တစ္ဦးႏႈန္း ကူးစက္ခံေနရတယ္လို႔ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ဒီထဲမွာ ဆရာဝန္ေတြထဲက ကိုဗစ္နဲ႔ထိစပ္ၿပီးေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ အေရအတြက္ကလည္း မနည္းပါဘူး။အင္ဒိုနီးရွားတစ္ခုတည္း ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆုံးသူ ဆရာဝန္ေပါင္း ၁၃၀ ထိ ရွိခဲ့ပါတယ္။

ကိုဗစ္ကာကြယ္ေဆးက ေဖာ္ထုတ္ေနတဲ့အပိုင္းမဟုတ္ဘဲ မၾကာမီမွာ ေပၚထြက္လာေတာ့မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံအားလုံးက တက္သုတ္႐ိုက္ ခြင့္ျပဳခ်က္ရရွိဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ေဆးထုတ္တဲ့ကုမၸဏီေတြအေနနဲ႔ ေစာေစာထုတ္ခြင့္ရေလ ေငြေၾကးေရာဂုဏ္သိကၡာအရပါ ႀကီးမားတဲ့အျပင္ ေစာေစာရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႔လည္း  အက်ိဳးအျမတ္ႀကီးမားေနတဲ့အထိပါဘဲ။

ကိုဗစ္ကုသကာကြယ္ေဆးက သာမန္လူေတြထက္ အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္အထိ အေရးတႀကီးလိုေနတဲ့ အေျခအေနပါ။ထရမ့္ဆိုရင္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ကာလကန႔္သတ္ခ်က္ကို ေက်ာ္လြန္ၿပီး FDA အတည္ျပဳခ်က္ကိုရဖို႔ တိုက္ပြဲဝင္ေနရတဲ့ အေျခအေနပါ။သတင္းေတြအရဆိုရင္ ကမာၻ႔ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ႀကီး (WTO) ထံကို အိႏၵိယႏွင့္ ေတာင္အာဖရိကတို႔က ဉာဏပစၥည္းဆိုင္ ရာ စည္းကမ္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုေနသလို အေမရိကန္သမၼတ ထရမ့္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဴပ္ေရးအဖြဲ႕ကလည္း အေမရိကန္ FDA လမ္းၫႊန္ခ်က္အသစ္ျဖစ္တဲ့ လူနာမ်ား၏ ေဆးသုံးစြဲၿပီးေနာက္ အနည္းဆုံးႏွစ္လအတြင္း လုံၿခဳံေဘးကင္းမႈရွိတာကို ထည့္သြင္းထားသည့္ၫႊန္ၾကားခ်က္ကို ပယ္ဖ်က္ဖို႔အထိ လုပ္ခဲ့တာေတြ႕ရပါတယ္။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရမႈမွာ ကမာၻ႔ဒုတိယေနရာေရာက္ေနတဲ့ အိႏၵိယဆိုရင္ ျပည္သူ သန္း ၂၅၀ ခန္႔ကို ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးဖို႔ လာမည့္ႏွစ္ ဇူလိုင္လမတိုင္မီ ဗိုင္းရပ္စ္ကာကြယ္ေဆး အလုံးေရ သန္း ၅၀၀ အထိရရွိဖို႔ Serum  Institute  of  India ႏွင့္ ပုဂၢလိကကုမၸဏီမ်ားက Bill & Melinda Gates Foundation၊ အေမရိကန္ ေဆးဝါးထုတ္လုပ္ေရးကုမၸဏီ Novavax Inc ကဲ့သို႔ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ေနပါတယ္။ဂ်ပန္ဆိုရင္ အစိုးရက ေအာက္တိုဘာ ၂ ရက္မွာ ကာကြယ္ေဆးျဖန႔္ေဝဖို႔ စီစဥ္ထားၿပီး ကုန္က်စရိတ္အားလုံးကိုက်ခံကာ ကာကြယ္ေဆးေၾကာင့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးခံစားရပါက ထိုသူမ်ားကို  ေလ်ာ္ေၾကးေပးမယ္အထိ စီစဥ္ခဲ့ပါတယ္။အိမ္နီးခ်င္း ထိုင္းဆိုရင္ လာမည့္ႏွစ္အတြင္း  ကိုဗစ္-၁၉ ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးအလုံးေရ ၆၆ သန္း ဝယ္ယူရန္ ဘတ္ ၂ ဒသမ ၉၃ ဘီလီယံ ႀကိဳတင္လ်ာထားရန္ စီစဥ္ထားပါတယ္။အင္ဒိုနီးရွားကလည္း ၂၀၂၁ ခုႏွစ္မကုန္မီ ျပည္သူ သန္း ၁၆၀ ကို ဗိုင္းရပ္စ္ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးဖို႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕အစည္း (WHO) အႀကီးအကဲကေတာ့ ယခုႏွစ္ကုန္မွာ COVID-19 ေရာဂါကာကြယ္ေဆးတစ္ခု အဆင့္သင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး သတင္းေကာင္းေပးခဲ့ပါတယ္။

လက္ရွိမွာ ကိုဗစ္ ၁၉ ကူးစက္မႈ ဒုတိယလႈိင္းအေျခအေနက ဆိုးေနပါတယ္။အေမရိကန္ နယူးေယာက္စီးတီးမွာဆိုရင္ အဝင္အထြက္ကန႔္သတ္ပိတ္ဆို႔ဖို႔  အစီအမံေတြ ျပန္လည္ခ်မွတ္ေဆာင္႐ြက္ဖို႔ စီမံေဆာင္႐ြက္ေနရပါတယ္။ျပင္သစ္ဆိုရင္ ပါရီၿမိဳ႕အတြင္း ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္ပြားမႈမ်ား ျမင့္တက္လာလို႔ ဘားဆိုင္မ်ားႏွင့္ ေကာ္ဖီဆိုင္ေတြကို ရက္သတၱႏွစ္ပတ္မွ် ပိတ္ထားဖို႔စီစဥ္ထားပါတယ္။ၿဗိတိန္ဆိုရင္ ကိုဗစ္-၁၉ ေၾကာင့္ ခရစၥမတ္ပြဲေတာ္ကာလအၿပီးအထိ ခရီးၾကမ္းကာလကို ျဖတ္သန္းသြားရမည္လို႔ ၿဗိတိန္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ေဘာရစ္ဂြၽန္ဆင္ က သတိေပးခဲ့တာရွိပါတယ္။

ကာကြယ္ေဆးကို ေမွ်ာ္လင့္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရွိသလို ႐ုရွားကထုတ္တဲ့ Sputnik V ကာကြယ္ေဆးကို ပထမအသုတ္ ကာကြယ္ေဆးအလုံးေရ ၂၀၀၀ ရရွိေနတဲ့ ဗင္နီဇြဲလားလိုႏိုင္ငံေတြ ရွိေနေပမယ့္ ဗိုင္းရပ္စ္က ေအာင္ပြဲခံေနဆဲပါ။ႏိုင္ငံအားလုံးက ကာကြယ္ေဆးေပၚလာခဲ့ရင္ေတာင္ ဗိုင္းရပ္စ္က မပေပ်ာက္ႏိုင္တဲ့အတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ရတဲ့နည္းလမ္းကို မျဖစ္မေနေလွ်ာက္ရမွာျဖစ္လို႔ ဘယ္လိုသတိေပးေနထိုင္မလဲဆိုတာကို ဦးစားေပးစဥ္းစားေနၾကပါတယ္။လက္ရွိမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ လူတစ္သန္းေက်ာ္ေသဆုံးခဲ့ရၿပီးပါၿပီ။ဒါဟာ ယခုရာစုႏွစ္အတြင္း စံခ်ိန္ပါဘဲ။လူသားသမိုင္းမွာ ဝမ္းနည္းစရာအျဖစ္တစ္ခုျဖစ္သလို တိုးတက္မႈက ဗိုင္းရပ္စ္တစ္ခုေတာင္ မကာကြယ္ႏိုင္ဘဲ လည္စင္းခံေနရတာ ဝမ္းနည္းစရာအျဖစ္ပါ။ဒီအတြက္ ကာကြယ္ေဆးက ဗိုင္းရပ္စ္ကပ္ေဘးကိုကာကြယ္ဖို႔ အေျဖတစ္ခုလား၊ အခ်ိန္ေကာမီပါဦးမလားဆိုတာ ဆက္ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုကာကြယ္ေဆးအတြက္ ႏိုင္ငံတကာက အသည္းအသန္လိုအပ္ေနတဲ့အတြက္ ကာကြယ္ကုသေရးဆိုင္ရာ သတင္းေတြအျပင္ ယခုတစ္ပတ္မွာ တျခားေဆးဘက္နဲ႔ဆက္ႏြယ္တဲ့ သတင္းေတြထဲမွာ အသည္းေရာင္ေရာဂါ (စီ) ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ ဟာေဗးေဂ်ေအာ္တာ၊ မိုက္ကယ္ ေဟာင္တန္ႏွင့္ ခ်ားလီး အမ္႐ိုက္စ္တို႔ကို ေဆးပညာဆိုင္ရာ ႏိုဘယ္လ္ဆုေပးခဲ့တဲ့သတင္း၊ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို နည္းပညာေတြ လက္ဆင့္ကမ္းမႈနဲ႔ ႐ုရွားသိပၸံပညာရွင္တစ္ဦးကို ဆိုက္ေဘးရီးယားမွာ ႐ုရွားအစိုးရက ထိန္းသိမ္းလိုက္တဲ့သတင္း၊ အႏၲာတိတ္ေဒသမွာ အိုဇုန္းလႊာအေပါက္ႀကီးလာလို႔ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ႏိုင္ငံတကာကို သတိေပးလိုက္တဲ့သတင္း၊ ႐ုရွားအေရွ႕ပိုင္း ကန္ခ်က္ကာပင္လယ္မွာ ဓာတုအဆိပ္ေတြေပ်ာ္ဝင္လို႔ ေရေနသတၱဝါေတြ ေသဆုံးခဲ့တဲ့သတင္းေတြကလည္း ယခုရက္သတၱပတ္ရဲ႕ေန႔စဥ္ဖတ္စရာျဖစ္ခဲ့တဲ့ သတင္းေတြထဲပါဝင္ခဲ့ပါတယ္ဆိုတာ တင္ျပရင္း တစ္ပတ္အတြင္း ႏိုင္ငံတကာသတင္းသုံးသပ္ခ်က္ကို ဒီမွာဘဲရပ္လိုက္ခ်င္ပါတယ္။

မင္းထက္
ေအာက္တိုဘာ - ၉