【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 ကပ်ရောဂါနှင့် ရုရှားနိုင်ငံရေးအပြောင်းအလဲ

【 တစ်ပတ်အတွင်း နိုင်ငံတကာသတင်း သုံးသပ်ချက် 】 ကပ်ရောဂါနှင့် ရုရှားနိုင်ငံရေးအပြောင်းအလဲ

ယခုရက်သတ္တပတ်သတင်းတွေထဲမှာ သတိထားစရာဖြစ်လာတာက တရုတ်နိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမှာ ဖြစ်နေတဲ့ နမိုးနီးယားရောဂါအမျိုးအစားသစ်ပြန့်ပွားမှုသတင်းနဲ့ ရုရှားနိုင်ငံမှာ သမ္မတပူတင်က နိုင်ငံတစ်ဝန်းကို ပြောင်းလဲရေးမိန့်ခွန်းပြောအပြီးမှာ ဝန်ကြီးချုပ်အပါအဝင်အစိုးရအဖွဲ့တစ်ခုလုံးနူတ်ထွက်ခဲ့တဲ့ သတင်းပါဘဲ။

ဒီသတင်းအပြင် စပိန်နိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းက ဓာတုစက်ရုံတစ်ရုံ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်လို့ နှစ်ဦးသေဆုံးကာ ရှစ်ဦး ဒဏ်ရာရရှိခဲ့တဲ့ သတင်း၊ ပင်စင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး စီမံချက်ကို ဆန့်ကျင်သည့် ဆန္ဒပြသူတွေက ပြင်သစ် သမ္မတ လေတပ်စခန်းသို့လာရောက်စဉ် ကခုန်ဆန္ဒပြခဲ့ကြတဲ့ သတင်း၊ဂွါတီမာလာနိုင်ငံမှာ လူဆိုးဂိုဏ်းတွေကို ဖြိုခွင်းဖို့ တက်လာတဲ့ သမ္မတအသစ်က တပ်လှန့်ခဲ့တဲ့သတင်း၊သမ္မတကို ဝေဖန်ပြောဆိုထားမှုများ ပါဝင်နေသည့် အသံဖိုင်တစ်ခု ပေါက်ကြားမှုဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်း ယူကရိန်းဝန်ကြီးချုပ် အိုလက်ဆီ ဂွန်ချာရတ်ခ်နုတ်ထွက်ခဲ့တဲ့ သတင်း၊ မက္ကဆီကို ယခင်သမ္မတဟောင်းအသုံးပြုခဲ့သည် ဇိမ်ခံလေယာဉ်ကို ကံစမ်းမဲလက်မှတ်နဲ့ မဲဖောက် ရောင်းချတော့မယ်သတင်းတွေလည်း ယခုရက်ထဲဖြစ်ပျက်ခဲ့ပါသေးတယ်။

သတိထားလာရတဲ့ နမိုးနီးယား ဗိုင်းရပ်စ်ဆန်း

တရုတ်နိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမှာ စတင်ဖြစ်ပွားလာခဲ့တဲ့ SARS ရောဂါနှင့် အလားသဏ္ဍာန်တူသည့် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသစ်တစ်မျိုး ကူးစက်မှုဖြစ်ပွားနေမှုကြောင့် ကမ္ဘာကျန်းမာရေးအဖွဲ့နဲ့ ဒေသတွင်းနိုင်ငံတစ်ဝန်း သတိထားနေရတဲ့ အဆင့်ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။

SARS ရောဂါနဲ့ ဆင်တူတဲ့ နမိုးနီးယားဗိုင်းရပ်စ်ပိုးဆန်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း ဝူဟန်အရပ်မှ စတင်ဖြစ်ပွား ပြန့်နှံ့ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ယုံကြည်ထားပါတယ်။ ပြင်းထန်အ ဆုတ်ရောင် ရောဂါဖြစ်တဲ့ SARS ရောဂါဖြစ်စပွားစဉ်ကလည်း ထိန်းချုပ်ဖို့ခဲယဉ်းခဲ့တဲ့ အတွက် ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၃ ခုနှစ်အတွင်း တရုတ်ပြည်မကြီးတွင် လူပေါင်း ၃၄၉ ဦး သေဆုံးပြီး ဟောင်ကောင်မှာ ၂၉၉ ဦး သေဆုံးခဲ့တာ တွေကြောင့် ယခု ရောဂါဗိုင်းရပ်စ်ပိုးဆန်းစတင်ကတည်းက ကူးစက်ပြန့်နှံ့မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး တပ်လှန့်သတိပေး ချက်များ ထုတ်ပြန်ထားခဲ့ကြပါတယ်။

စာရင်းတွေအရ တရုတ်နိုင်ငံတစ်ခုတည်းမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကူးစက်ခံရသူ စုစုပေါင်းဦးရေမှာ ၆၂ ဦးအထိ ရှိသွားပြီဖြစ်ပြီး ယင်းဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် သေဆုံးသူ နှစ်ဦး ရှိသွားပြီ ဖြစ်ကာ ရှစ်ဦးအခြေအနေက စိုးရိမ်ရတဲ့ အနေအထားမှာ ရှိနေပါတယ်။ ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူများက ဝူဟန်တစ်မြို့တည်း၌ပင် ရောဂါကူး စက်ခံရသူ ၁၇၀၀ ခန့်ရှိလာနိုင်ကြောင်း တွက်ချက်ထားပါတယ်။ ကူးစက်ခံထားရသူ အားလုံးရဲ့ အသက်အပိုင်း အခြားကို ပြန်ကြည့်ရင် အသက် ၃၀ နှစ် မှ ၇၉ နှစ်အကြား အသက်အပိုင်းအခြား ရှိသူများဖြစ်သလို ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး က ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အုပ်စုဝင် 2019-nCoV ကော်ရိုနာ ဗိုင်းရပ်အသစ်တစ်မျိုး ဖြစ်ကာ လူကို သေစေခြင်းနှင့် တိရိစ္ဆာန်များအကြားတွင်လည်း ကူးစက်ပျံ့ပွားစေနိုင်လို့ သတိထားဖွယ် အခြေအနေပါဘဲ။ ယင်းဗိုင်းရပ်စ် ကို နောက်ပိုင်းမှာ ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ် အမျိုးအစားသစ်အဖြစ် ဆေးပညာရှင် တွေက နာမည်တပ်ခဲ့ပါတယ်။

ဆေးပညာရှင်တွေက အများပြည်သူကို သတိပေးထားတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေက ကူးစက်ခံရ ရခြင်း ဖျားနာ၊ ချောင်းဆိုး၊ ရင်ဘတ်တင်းကြပ်ခြင်းနဲ့ အသက်ရှူမြန် ခြင်းတို့ ဖြစ်လာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီရောဂါက လက်ရှိအချိန်မှာ တရုတ်နိုင်ငံတစ်ခုတည်းကူးစက်ခံရသူ ၁၉၈ ဦး၊သေဆုံးသူ နှစ်ဦးရှိခဲ့သလို တရုတ်ပြင်ပ ကူးစက်မှုအဖြစ် ထိုင်းမှာ ကူးစက်ခဲ့သလို ဂျပန်မှာလည်း တရုတ်နိုင်ငံ ဝူဟန်မြို့ကို သွားရောက်လည်ပတ်ခဲ့ပြီး ပြန်လာတဲ့ အမျိုးသားတစ်ဦးမှာ ကူးစက်လာခဲ့ပါတယ်။ စင်ကာပူမှာလည်း ဝူဟန်မြို့သို့ သွားခဲ့ပြီး နမိုးနီးယား ကူးစက်ခံထားရတဲ့ သံသယရှိသူ ၅ ဦးကို ဆေးရုံတင်ထားရတဲ့ အတွက် ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေမှာ တရုတ်နိုင်ငံ ကလာရောက်တဲ့ ခရီးသွားတွေနဲ့ နိုင်ငံသားတွေကို လေဆိပ်အဝင်၀နဲ့ နိုင်ငံဝင်ပေါက်တွေမှာ စစ်ဆေးနေရပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုနဲ့ အတူ ကပ်ရောဂါတွေ ပြန်လည်နိုးထလာတဲ့ အတွက် ယခုနောက်ပိုင်းမှာ ကုသဖို့ ခက်ခဲတဲ့ ရောဂါဆန်းတွေ ကို မကြာခဏကြားနေရပါတယ်။ ဒီလိုရောဂါဆန်းတွေ ဖြစ်လာသလို တစ်ဘက်မှာ လည်း သဘာ၀ဘေးတွေက ခပ်စိပ်စိပ်ဖြစ်နေဆဲပါ။တောမီးအကြီးအကျယ်လောင်ကျွမ်းခဲ့တဲ့ ဘရာဇီးမှာ ယခု ရက်ပိုင်း မိုးသည်းထန်စွာ ရွာသွန်းခဲ့ပြီး ရေကြီးရေလျှံမှု၊ မြေပြိုမှုဖြစ်လို့ အနည်းဆုံး လူ ခြောက်ဦး သေဆုံး ခဲ့ပါတယ်။ အာရှတိုက်မှာ ရှိတဲ့ ကမ္ဘာအမြင့်ဆုံး ဟိမဝန္တာတောင်တန်းမှာ ဆီးနှင်းပြိုကျမှုကြောင့် နီပေါဘက်မှာ တောင်တက်နေတဲ့ နီပေါနိုင်ငံသား ၃ ဦးနှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသား ၄ ဦးပျောက်ဆုံးခဲ့ပါတယ်။ဟိမဝန္တာရဲ့ ပါကစ္စတန်ထိန်းချုပ်ရာ ကက်ရှ်မီးယားဘက်မှာတော့ ဆီးနှင်းပြိုကျမှုများကြောင့် ကျေးရွာအချို့ ပိကာ အနည်း ဆုံး လူ ၅၀ သေဆုံးကာ အခြား ၂၀ ဦး ပျောက်ဆုံးခဲ့ပါတယ်။ ရှေ့ရက်ပိုင်းက လှုပ်လှုပ်ခတ်ခတ်ဖြစ်လို့ ကမ္ဘာ ရာ သီဥတုပညာရှင်တွေ ထိန်လန့်ရတဲ့ အထိ ပေါက်ကွဲမှုကြီးမားနိုင်တဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံက Taal မီးတောင်ပြန် လည် ငြိမ်သက်သွားတဲ့ အတွက် သတိနဲ့စောင့်ကြည့်နေရပါတယ်။

မပြီးသေးတဲ့ ဘာသာရေး အစွန်းရောက်မှု

အစွန်းရောက်မှုဆိုတာ ဘာတစ်ခုမှ မကောင်းပါဘူး။ ဒီထဲမှာ ယနေ့ကမ္ဘာရင်ဆိုင်နေရတာ ဘာသာ ရေးအစွန်းရောက်မှုနဲ့ လူမျိုးရေးအစွန်းရောက်မှုပါဘဲ။ လူမျိုးရေးဆိုတာ ကွတ်ကွက်လေးဖြစ်နိုင်ပေမယ့် ဘာသာ ရေးကတော့ နိုင်ငံတွေ၊လူမျိုးတွေ ဘာသာတွေကို ကျော်နိုင်တဲ့ အတွက် အဓိက အန္တရာယ်ကြီးပါဘဲ။

အာရှအရှေ့အလယ်ပိုင်းက ဘာသာရေးအစွန်းရောက်တွေ အန္တရာယ်ကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့နေရာပါ။ ဒီထဲမှာ အမေရိကန်နဲ့ ထိပ်တိုက်တွေ့နေတဲ့ အီရန်အခြေအနေက သတိထားစရာပါဘဲ။မကြာခင်က စစ်ဖြစ်လုနီးပါး ဖြစ်ခဲ့ တဲ့ တင်းမာမှုမှာ အီရန်ဘက်က စစ်ဗိုလ်ချုပ်တစ်ဦးကို အမေရိကန်ဘက်က လေကြောင်းကနေ ဒရုန်းနဲ့ တိုက်ခိုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ အတွက် အီရန်ဘက်ကနေ အီရတ်မှာရှိတဲ့ အမေရိကန် လေတပ်အခြေစိုက်စခန်းတွေကို ဒုံးကျည်နဲ့ ပြန်လည်ပစ်လွှတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ရာမှာ စစ်ကမ်းပါးချောက်ထဲ ကျလုဆဲဆဲထိဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီနောက်မှာတော့ နှစ် ဘက်စလုံးက ကြား၀င်မှုတွေ ကြောင့် စကားစစ်ထိုးပွဲအသွင်ကို ပြောင်းသွားခဲ့ပါတယ်။

ယခုရက်သတ္တပတ်ထဲမှာ အီရန်ဘာသာရေးခေါင်းဆောင် ခိုမေနီကို ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲမှာ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပကို ဝေဖန်ပြောဆိုခဲ့လို့ အမေရိကန်သမ္မတထရမ့်က စကားပြောဆင်ချင်ဖို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီ သော ကြာနေ့ ဝတ်ပြုသူများ စုရုံးမှုပွဲမှာ ဒရုန်းတိုက်ခိုက်မှုအတွင်း သေဆုံးခဲ့ရသော အီရန်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ကာဆမ်ဆိုလီ မာနီ ရဲ့ စွန့်လွှတ်အနစ်နာခံမှု အရိပ်ဖုံးကွယ် မသွားသင့်ဘူးဆိုတာကို ပြောခဲ့ပါသေးတယ်။ဒီမတိုင်မီ အီရန်ဘက် ကနေ သမ္မတဟာဆန်နီက အမေရိကန်နဲ့ တင်းမာ မှုလျော့ချချင်တဲ့အတွက် ဆွေးနွေးလိုတယ်လို့ ပြောခဲ့ပေမယ့် ထရမ့်ဘက်က မဆွေးနွေးချင်ဘူးလို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဒီအတွက် အမေရိကန်-အီရန်တင်းမာမှုက ဆက်လက် စောင့်ကြည့် နေရမှာဖြစ်ပါတယ်။

အမေရိကန်အနေနဲ့ အီရန်အပါအဝင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ သူရဲ့ဩဇာအာဏာကို လျော့ချဖို့ ပြင်ခဲ့ပေ မယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ဒီဒေသကနေ ဆုတ်ခွာရင် သူ့အကျိုးစီးပွားထိခိုက်လာနိုင်မှုကို ပြန်သတိထားမိပုံရပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း အီရတ်မှာ နိုင်ငံတွင်းမှ ထွက်ခွာသွားဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပေမယ့် ယခုချိန်မှာ နှစ်နိုင်ငံ ပူးတွဲစစ်ဆင် ရေးများကို ပြန်လည်စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။အသေအပျောက်များခဲ့တဲ့ အာဖဂန်နစ္စတန်မှာတော့ အာဖဂန် တာလီဘန်အဖွဲ့နဲ့ ဆွေးနွေးမှုတွေကို ပြန်စနေပြီဖြစ်ပါတယ်။ စစ်မီးလောင်နေတဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာတော့ ဒီရက်ပိုင်းမှာဘဲ ယီမင်အစိုးရတပ်အခြေစိုက်ရာမြို့ဖြစ်တဲ့ မာရတ်ဘ်ပြည်နယ်အလယ်ပိုင်းရှိ ဗလီတစ်ခုကို ဒုံးကျည်နဲ့ တိုက်ခိုက်ခဲ့လို့ ယီမင်တပ်ဖွဲ့ဝင်အနည်းဆုံး ၇၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ ဆီးရီးယားမှာတော့ အမေရိ ကန်တပ်တွေ ပြန်ဝင်လာသလို ဆီးရီးယားသူပုန်တွေ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ အီဒလစ်ကို ရုရှားနဲ့ ဆီးရီးယားအစိုးရ တပ်တွေ လေကြောင်းကနေ တိုက်ခိုက်ခဲ့လို့ အရပ်သား ၁၈ ဦးသေဆုံးခဲ့ပါတယ်။

ဘာသာရေးအစွန်းရောက်မှု၊အာဏာလုမှုအပါအဝင် ခြစားလာဘ်စားမှုတွေကြောင့်လည်း ဒီဒေသမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ မကြာခဏဖြစ်နေသလို ဒေသတွင်းအခြေအနေကလည်း မတည်မငြိမ်ပါဘဲ။ လက်ဘနွန်မှာ အစိုးရဖြုတ်ချဖို့ ဆန္ဒပြရင်း လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲတွေနဲ့ ထိပ်တိုက်တွေ့လို ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူက နှစ်ရက်အတွင်း ၄၅၀ ကျော်ခဲ့ပါတယ်။ ဆန့်ကျင်ဘက် နှစ်ဖွဲ့ အပြိုင်အဆိုင်တိုက်နေတဲ့ လစ်ဗျားမှာ တူရကီတပ်တွေဝင်လာတဲ့အတွက် စစ်ဘုရင် ခါလီဇာ ဟက်ဖ်တာဘက်ကနေ ကမ်းလှမ်းချက်တွေကိုလိုက်နာပြီး ဆွေးနွေးပွဲ စကားဝိုင်းဘက်ကို ကူး လာခဲပါပြီ။ အခု ဇန်နဝါရီ ၁၉ ရက်က ဂျာမနီနိုင်ငံ ဘာလင်မြို့မှာ လစ်ဗျား ငြိမ်းချမ်းရေး အတွက် စစ်ဘုရင် ခါလီ ဇာ ဟက်ဖ်တာ နှင့် ထရီပိုလီ ရှိ ကုလအသိအမှတ်ပြု အစိုးရအဖွဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်ဖာယက်ဇ် အယ်လ် ဆာရက်ဂျ်တို့ အပါအဝင် ရုရှား သမ္မတ၊ တူရကီ သမ္မတ၊ ပြင်သစ် သမ္မတနဲ့ အခြား နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များတက်ရောက်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲကိုကျင်းပခဲ့ပါတယ်။

အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ အမေရိကန်ထွက်ဖို့ပြင်ဟန်ပြပြီး တိုးဝင်ခဲ့တဲ့ အတွက် တချို့အာရပ်နိုင်ငံတွေရဲ့ မျက်နှာဖုံးတွေ ကွာကျခဲ့သလို ပိုပြီး အခြေအနေဆိုးလာတာကိုလည်းတွေ့ရပါတယ်။ ဒေသတွင်း အကြမ်း ဖက် မှုတွေ ပိုလာသလို မတည်ငြိမ်မှုလည်း ရှိလာတဲ့ အတွက် နောက်ထပ်ဘာဖြစ်ဦးမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့် ရဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

အာဏာရှင်စနစ် အပြည့်အ၀ဖြစ်လာတဲ့ ရုရှား

ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်က ဆယ်စုနှစ်ကြာ ဆက်လက်ဆုပ်ကိုင်နိုင်မည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး များကို အဆိုပြုလာပြီးနောက်ပိုင်း ရုရှားအစိုးရအဖွဲ့တစ်ရပ်လုံး နုတ်ထွက်လိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း ဝန်ကြီးချုပ် ဒီမီထရီမက်ဗီဒက်က ဇန်နဝါရီ ၁၅ ရက်၌ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါဟာ သမ္မတပူတင်ရဲ့ ရုရှားအခြေခံဥပဒေပါ သမ္မတသက်တမ်းသတ်မှတ်ချက်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့တာဖြစ်လို့ ပူတင်အနေနဲ့လက်ရှိသမ္မတသက်တမ်းကုန်လွန်ပြီး ဆယ်စုနှစ်အထိ အာဏာကို ဆက်လက်ချုပ်ကိုင်ဖို့ လမ်းကြောင်းဖောက်ခဲ့တာဘဲဖြစ်ပါတယ်။

ပူတင်ရဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများကို အဆိုပြုပြောကြားပြီးနောက် ဝန်ကြီးချုပ် မက်ဗီဒက်အပါအဝင် ရုရှားအစိုးရတစ်ဖွဲ့လုံး နုတ်ထွက်ခဲ့တဲ့ အတွက် ကြိုတင်စီမံထားတဲ့ ဇာတ်လမ်းအတိုင်း ကပြခဲ့တာလို့ အနောက် တိုင်း နိုင်ငံရေးသမားတွေက ဆိုကြပါတယ်။ လက်ရှိကမ္ဘာနိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းမှာ ရုရှားအနေနဲ့ ပူတင်ခေါင်း ဆောင်မှုက လိုအပ်နေတာတော့ အမှန်ပါဘဲ။ ဆိုဗီယက်ခေတ်လွန်ရုရှားအတွက် စစ်ရေးခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့ သူမဟာမိတ်တွေဘက်က ရပ်တည်ပေးနေရတဲ့ စစ်ပွဲတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ လက်ရှိမှာ ရုရှားစစ်အင်အား အခြေအနေက သတိထားဖွယ် အခြေအနေဖြစ်နေပါတယ်။ ယခင်ကထက် စွမ်းအားပြင်းလက်နက်တွေ ပိုင် ဆိုင်လာသလို S-400 လို့ ဒုံးခွင်းစနစ်တွေကလည်း အစွမ်းထက်လာတဲ့အတွက် ရုရှားနိုင်ငံရေးကမောက်ကမဖြစ် လာရင် ကမ္ဘာ့ငြိမ်ချမ်းရေးကို ထိပါးလာမယ့် အခြေအနေပါ။ဒီအတွက် ယခုလို အစိုးရအဖွဲ့တစ်ခုလုံး နုတ်ထွက် ပေးတဲ့ သမ္မတပူတင်ရဲ့ အစီအစဉ်က နိုင်ငံတကာမှာစောင့်ကြည့်ရမယ်အခြေအနေပါ။

ယခုသမ္မတပူတင်ရဲ့ အစီအမံက သမ္မတရဲ့ အာဏာကို အားပျော့စေပြီး ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် လွှတ်တော်တို့၏ အာဏာကို အားကောင်းစေမည့် ဖွဲ့စည်းပုံပြင်ဆင်ရေးပါ။ ဒါဟာ ပူတင်အနေနဲ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၌ သမ္မတ သက်တမ်း ကုန်ပြီးချိန်နောက်ပိုင်းမှာပင် အာဏာကို ဆက်လက်စွဲကိုင်ထားနိုင်ရေးအတွက် ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူး ရယူရန် အပါ အဝင် နိုင်ငံတော်အာဏာကို ဆုပ်ကိုင်ထားနိုင်မည့် လမ်းစဉ်များကို စဉ်းစားဖော်ဆောင်လျက်ရှိတာလို့ စွပ်စွဲမှု တွေရှိနေပါတယ်။ တစ်ကယ်လည်း ရုရှားသမ္မတဘောရစ်ယဲလ်ဆင်နောက်ကတည်းက ပူတင်နဲ့ မက်ဗီဒက် တစ်ယောက်တစ်လှည့်စီ ရုရှားနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်နေတဲ့အတွက် ရုရှားနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးနိုးထနေတဲ့ ယခုကာလမှာ မက်ဗီဒက်အစား အခွန်ဌာန အကြီးအကဲ မီရှုစတင်ကို လဲလှယ်ကစားတဲ့ ပူတင်ရဲ့ လူလဲကစားကွက်အသစ် ဘယ်လောက်အလုပ်ဖြစ်မလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရဦးမှာပါ။

ရုရှားဝန်ကြီးချုပ်သစ် မစ်ခ်ဟေး မီရှုစတင်ကတော့ စစ်မှန်သော အပြောင်းအလဲများ ပေါ်ပေါက်လာ စေ ရန် ဆောင်ရွက်ပေးသွားမည်လို့ပြောနေပေမယ့် သူကိုယ်တိုင် ပူတင်ရုပ်သေးရုပ်သာသာဖြစ်တဲ့ အတွက် နောက် လာမယ် ရုရှားနိုင်ငံရေးဘယ်လောက်ထိ အပြောင်းအလဲတွေ မြင်ရမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ချင်စရာပါ။

ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲ ယာယီရပ်နားခြင်း

အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ကြား နှစ်နှစ်ကြာမျှ ကုန်သွယ်ရေးစစ်ခင်းခဲ့ရာမှာ ဇန်နဝါရီ ၁၅ ရက်မှာ နှစ်နိုင်ငံအကြား ကုန်သွယ်ရေးစစ် ပြေငြိမ်းရေးသဘောတူညီချက်ကို နှစ်ဘက်ကိုယ်စားပြုသူတွေ လက်မှတ် ရေးထိုးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်နဲ့ တရုတ်ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်တို့ ကိုယ်စားပြုလက်မှတ်ထိုးခဲ့ရာမှာ အမေရိကန်၏ စိုက်ပျိုးထွက်ကုန်နှင့် အခြားထွက်ကုန်များအား တရုတ်က ပိုမိုဝယ်ယူရန်၊ အမေရိကန်နည်းပညာများကို အကာအကွယ်ပေးရန်နှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းသစ်များကို လိုက်နာရန် စသည့်အချက်များ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။

ကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီချက်မှာ အကုန်လုံးမပါဝင်သေးဘဲ ပထမပိုင်းဖြစ်လို့ သွင်းကုန်စည်းကြပ်ခွန် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလျံရာပေါင်းများစွာကို ဆက်လက်ထားရှိဦးမှာ ဖြစ်ပြီး အမေရိကန် စားသုံးသူတွေနဲ့ စီးပွား ရေး လုပ်ငန်းများအတွက် ပိုများသည့် အခွန်ကို ဆက်လက်ထမ်းဆောင်နေရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်-တရုတ် ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက် ပထမအဆင့် (Phase One Trade Agreement) အရ တရုတ်နိုင်ငံ အနေနဲ့ မူပိုင်ခွင့်အတွက်ပိုမိုတင်းကြပ်တဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေနဲ့ လုပ်ဆောင်သွားမယ့်အပြင် လယ်ယာထုတ် ကုန်၊ ဘဏ္ဍာရေးစတဲ့ကဏ္ဍတွေကိုတိုးချဲ့လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ အဆိုပြုထားသလို အပြန်အလှန် အနေနဲ့ ဒေါ်လာ ၁၁၀ ဘီလျံဖိုး တင်သွင်းတိုင်းကုန်သွယ်ခွန် ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းပေးဆောင်သွားဖို့ အမေရိကန်နိုင်ငံက တရုတ်ဘက်ကို တောင်းဆိုထားပါတယ်။ နောက်ဆုံးတွက်ချက်မှုအရတရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ အမေရိကန်ကိုကုန်သွယ်ခွန် ဒေါ်လာ ၅၅၀ ဘီလျံပေးဆောင်ရဖို့ရှိနေပြီးအမေရိကန် နိုင်ငံအနေနဲ့ ၎င်းရဲ့ပို့ကုန်တွေအတွက် တရုတ်နိုင်ငံကိုဒေါ်လာ ၁၈၅ ဘီလျံပေးဆောင်သွားရမှာပဲဖြစ်ပါတယ်။

ဒီသဘောတူညီချက်တွေထဲမှာ လွယ်ကူစာ ညှိနှိုင်းနိုင်မည့် အကြောင်းအရာများသာ ပါရှိပြီး ကောက်ခံ မည့် အခွန်အချို့ကိုသာ ဖယ်ရှား နိုင်ခဲ့ပါတယ်။အကြီးဆုံး အတားအဆီးတွေကတော့ ကျန်ရှိနေပါတယ်။ တရုတ် အစိုးရက နိုင်ငံပိုင်လုပ်ငန်းများအား ကူညီထောက်ပံ့မှု ပေးနေသည့် အစီအစဉ်များ မပါဝင်သလို 5G ကွန်ရက်ဦး ဆောင်သူ ဟွားဝေကုမ္ပဏီအပေါ် အမေရိကန်က ကန့်သတ်မှုတွေကို လျှော့ချမထားပါဘူး။ဒါအပြင် ကျန်ရှိနေ သည့် အခွန်များကို မည်သည့် ကာလတွင် လျှော့ချမည်ကိုမဖော်ပြထားတဲ့ အတွက် ဒါဟာ တစ်ကျော့ပြန် တင်းမာ မှုဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ကောက်ချက်ချထားတာတွေ ရှိပါတယ်။

သုံးသပ်ချက်တွေအရ ယခုသဘောတူညီချက်ကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံထံမှ ကုန်စည် များ ပိုမိုဝယ်ယူလာသော်လည်း အခြားနိုင်ငံများသို့ တင်ပို့မှု ကျဆင်းခြင်းကြောင့် ပြန်ကျေသွားမည်ဖြစ်သလို အမေရိကန်အတွက် ကုန်သွယ်ရေးလိုငွေ လျော့ချမှုအတွက် ထူးခြားမှာ မဟုတ်ဘူးလို စီးပွားရေးပညာရှင်တွေက ကောက်ချက်ချခဲ့ပါတယ်။

ရေရှည်မှာ ဒီလိုတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုပေမယ့် လတ်တလောမှာတော့ တရုတ်၀အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေး စစ်ရပ်တန်ခဲ့တဲ့ သဘောတူညီချက်ကြောင့် အမေရိကန်စတော့စျေးကွက်နဲ့ အာရှစတော့စျေးကွက်မှာ အညွှန်း ကိန်း တွေ တက်လာခဲ့ပါတယ်။ဒါအပြင် တရုတ်နှစ်သစ်ကူချိန်ဖြစ်လို့ အမေရိကန်ကုမ္ပဏီတွေနဲ့ တရုတ်ကုမ္ပဏီ တွေမှာ ကုန်အမှာတွေ တက်လာခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာစီးပွားရေးနဲ့ ကုန်သွယ်မှု လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှုက စတင်ပျက်ပြယ် လာ ပါတယ်။ မကြာခင်ကျင်းပမယ့် ကမ္ဘာစီးပွားရေးဖိုရမ် ၂၀၂၀ မှာ ဒီအချက်က ကမ္ဘာစီးပွားရေးကို သွက်လက် အောင် မှောင်းနှင်လိမ့်မယ်လို့ ယူဆထားကြပါတယ်။

ဒါတွေက ယူဆချက်တွေပါ။ စောင့်ကြည့်ရဦးမယ်လို့ စီးပွားရေးပညာရှင်တွေက မှတ်ချက်ပြုထား ပါ တယ်။ ဒါကလည်း လက်ရှိမှာ ထရမ့်အတွက်ပြည်တွင်းမှာ ကပ်ဆိုက်နေတဲ့ နိုင်ငံရေးအကြပ်အတည်းကို ကျော် ဖြတ်နေရတဲ့ အတွက် တရုတ်နဲ့ အငြင်းပွားမှုကို ခေတ္တရပ်ထားတာလားဆိုတာ စဉ်းစားချင်စရာပါ။ တစ်ကယ် လည်း ထရမ့်ကို အပြစ်ရှိကြောင်း စွဲချက်တင်ရေးအတွက် ဆီးနိတ်မှာ လာမည့်အပတ်မှာ စစ်ဆေးကြားနာ တော့မှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒါတွေနဲ့ လာမည် အမေရိကန်ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီ ထရမ့်ဘယ်လိုတွေ လှုပ်ဦးမလဲ၊ ဘယ်လိုရှုပ်ဦးမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရဦးမှာပါ။

မင်းထက်
ဇန်နဝါရီ - ၂၀

( Zawgyi )

ယခုရက္သတၱပတ္သတင္းေတြထဲမွာ သတိထားစရာျဖစ္လာတာက တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ နမိုးနီးယားေရာဂါအမ်ိဳးအစားသစ္ျပန႔္ပြားမႈသတင္းနဲ႔ ႐ုရွားႏိုင္ငံမွာ သမၼတပူတင္က ႏိုင္ငံတစ္ဝန္းကို ေျပာင္းလဲေရးမိန႔္ခြန္းေျပာအၿပီးမွာ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အပါအဝင္အစိုးရအဖြဲ႕တစ္ခုလုံးႏူတ္ထြက္ခဲ့တဲ့ သတင္းပါဘဲ။

ဒီသတင္းအျပင္ စပိန္ႏိုင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းက ဓာတုစက္႐ုံတစ္႐ုံ ေပါက္ကြဲမႈျဖစ္လို႔ ႏွစ္ဦးေသဆုံးကာ ရွစ္ဦး ဒဏ္ရာရရွိခဲ့တဲ့ သတင္း၊ ပင္စင္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး စီမံခ်က္ကို ဆန႔္က်င္သည့္ ဆႏၵျပသူေတြက ျပင္သစ္ သမၼတ ေလတပ္စခန္းသို႔လာေရာက္စဥ္ ကခုန္ဆႏၵျပခဲ့ၾကတဲ့ သတင္း၊ဂြါတီမာလာႏိုင္ငံမွာ လူဆိုးဂိုဏ္းေတြကို ၿဖိဳခြင္းဖို႔ တက္လာတဲ့ သမၼတအသစ္က တပ္လွန႔္ခဲ့တဲ့သတင္း၊သမၼတကို ေဝဖန္ေျပာဆိုထားမႈမ်ား ပါဝင္ေနသည့္ အသံဖိုင္တစ္ခု ေပါက္ၾကားမႈျဖစ္ခဲ့ၿပီးေနာက္ပိုင္း ယူကရိန္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ အိုလက္ဆီ ဂြန္ခ်ာရတ္ခ္ႏုတ္ထြက္ခဲ့တဲ့ သတင္း၊ မကၠဆီကို ယခင္သမၼတေဟာင္းအသုံးျပဳခဲ့သည္ ဇိမ္ခံေလယာဥ္ကို ကံစမ္းမဲလက္မွတ္နဲ႔ မဲေဖာက္ ေရာင္းခ်ေတာ့မယ္သတင္းေတြလည္း ယခုရက္ထဲျဖစ္ပ်က္ခဲ့ပါေသးတယ္။

သတိထားလာရတဲ့ နမိုးနီးယား ဗိုင္းရပ္စ္ဆန္း

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းမွာ စတင္ျဖစ္ပြားလာခဲ့တဲ့ SARS ေရာဂါႏွင့္ အလားသ႑ာန္တူသည့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးသစ္တစ္မ်ိဳး ကူးစက္မႈျဖစ္ပြားေနမႈေၾကာင့္ ကမာၻက်န္းမာေရးအဖြဲ႕နဲ႔ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံတစ္ဝန္း သတိထားေနရတဲ့ အဆင့္ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။

SARS ေရာဂါနဲ႔ ဆင္တူတဲ့ နမိုးနီးယားဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဆန္းမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ဝူဟန္အရပ္မွ စတင္ျဖစ္ပြား ျပန႔္ႏွံ႔ျခင္းျဖစ္တယ္လို႔ က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြက ယုံၾကည္ထားပါတယ္။ ျပင္းထန္အ ဆုတ္ေရာင္ ေရာဂါျဖစ္တဲ့ SARS ေရာဂါျဖစ္စပြားစဥ္ကလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ခဲယဥ္းခဲ့တဲ့ အတြက္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္အတြင္း တ႐ုတ္ျပည္မႀကီးတြင္ လူေပါင္း ၃၄၉ ဦး ေသဆုံးၿပီး ေဟာင္ေကာင္မွာ ၂၉၉ ဦး ေသဆုံးခဲ့တာ ေတြေၾကာင့္ ယခု ေရာဂါဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဆန္းစတင္ကတည္းက ကူးစက္ျပန႔္ႏွံ႔မႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တပ္လွန႔္သတိေပး ခ်က္မ်ား ထုတ္ျပန္ထားခဲ့ၾကပါတယ္။

စာရင္းေတြအရ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတစ္ခုတည္းမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရသူ စုစုေပါင္းဦးေရမွာ ၆၂ ဦးအထိ ရွိသြားၿပီျဖစ္ၿပီး ယင္းဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေသဆုံးသူ ႏွစ္ဦး ရွိသြားၿပီ ျဖစ္ကာ ရွစ္ဦးအေျခအေနက စိုးရိမ္ရတဲ့ အေနအထားမွာ ရွိေနပါတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားက ဝူဟန္တစ္ၿမိဳ႕တည္း၌ပင္ ေရာဂါကူး စက္ခံရသူ ၁၇၀၀ ခန႔္ရွိလာႏိုင္ေၾကာင္း တြက္ခ်က္ထားပါတယ္။ ကူးစက္ခံထားရသူ အားလုံးရဲ႕ အသက္အပိုင္း အျခားကို ျပန္ၾကည့္ရင္ အသက္ ၃၀ ႏွစ္ မွ ၇၉ ႏွစ္အၾကား အသက္အပိုင္းအျခား ရွိသူမ်ားျဖစ္သလို ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး က ေကာ္႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ အုပ္စုဝင္ 2019-nCoV ေကာ္႐ိုနာ ဗိုင္းရပ္အသစ္တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ကာ လူကို ေသေစျခင္းႏွင့္ တိရိစာၦန္မ်ားအၾကားတြင္လည္း ကူးစက္ပ်ံ႕ပြားေစႏိုင္လို႔ သတိထားဖြယ္ အေျခအေနပါဘဲ။ ယင္းဗိုင္းရပ္စ္ ကို ေနာက္ပိုင္းမွာ ေကာ္႐ိုနာဗိုင္းရပ္ အမ်ိဳးအစားသစ္အျဖစ္ ေဆးပညာရွင္ ေတြက နာမည္တပ္ခဲ့ပါတယ္။

ေဆးပညာရွင္ေတြက အမ်ားျပည္သူကို သတိေပးထားတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ကူးစက္ခံရ ရျခင္း ဖ်ားနာ၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ရင္ဘတ္တင္းၾကပ္ျခင္းနဲ႔ အသက္ရႉျမန္ ျခင္းတို႔ ျဖစ္လာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါက လက္ရွိအခ်ိန္မွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတစ္ခုတည္းကူးစက္ခံရသူ ၁၉၈ ဦး၊ေသဆုံးသူ ႏွစ္ဦးရွိခဲ့သလို တ႐ုတ္ျပင္ပ ကူးစက္မႈအျဖစ္ ထိုင္းမွာ ကူးစက္ခဲ့သလို ဂ်ပန္မွာလည္း တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ဝူဟန္ၿမိဳ႕ကို သြားေရာက္လည္ပတ္ခဲ့ၿပီး ျပန္လာတဲ့ အမ်ိဳးသားတစ္ဦးမွာ ကူးစက္လာခဲ့ပါတယ္။ စင္ကာပူမွာလည္း ဝူဟန္ၿမိဳ႕သို႔ သြားခဲ့ၿပီး နမိုးနီးယား ကူးစက္ခံထားရတဲ့ သံသယရွိသူ ၅ ဦးကို ေဆး႐ုံတင္ထားရတဲ့ အတြက္ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံေတြမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ကလာေရာက္တဲ့ ခရီးသြားေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံသားေတြကို ေလဆိပ္အဝင္၀နဲ႔ ႏိုင္ငံဝင္ေပါက္ေတြမွာ စစ္ေဆးေနရၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

ကမာၻႀကီးပူေႏြးလာမႈနဲ႔ အတူ ကပ္ေရာဂါေတြ ျပန္လည္ႏိုးထလာတဲ့ အတြက္ ယခုေနာက္ပိုင္းမွာ ကုသဖို႔ ခက္ခဲတဲ့ ေရာဂါဆန္းေတြ ကို မၾကာခဏၾကားေနရပါတယ္။ ဒီလိုေရာဂါဆန္းေတြ ျဖစ္လာသလို တစ္ဘက္မွာ လည္း သဘာ၀ေဘးေတြက ခပ္စိပ္စိပ္ျဖစ္ေနဆဲပါ။ေတာမီးအႀကီးအက်ယ္ေလာင္ကြၽမ္းခဲ့တဲ့ ဘရာဇီးမွာ ယခု ရက္ပိုင္း မိုးသည္းထန္စြာ ႐ြာသြန္းခဲ့ၿပီး ေရႀကီးေရလွ်ံမႈ၊ ေျမၿပိဳမႈျဖစ္လို႔ အနည္းဆုံး လူ ေျခာက္ဦး ေသဆုံး ခဲ့ပါတယ္။ အာရွတိုက္မွာ ရွိတဲ့ ကမာၻအျမင့္ဆုံး ဟိမဝႏၲာေတာင္တန္းမွာ ဆီးႏွင္းၿပိဳက်မႈေၾကာင့္ နီေပါဘက္မွာ ေတာင္တက္ေနတဲ့ နီေပါႏိုင္ငံသား ၃ ဦးႏွင့္ ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံသား ၄ ဦးေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ပါတယ္။ဟိမဝႏၲာရဲ႕ ပါကစၥတန္ထိန္းခ်ဳပ္ရာ ကက္ရွ္မီးယားဘက္မွာေတာ့ ဆီးႏွင္းၿပိဳက်မႈမ်ားေၾကာင့္ ေက်း႐ြာအခ်ိဳ႕ ပိကာ အနည္း ဆုံး လူ ၅၀ ေသဆုံးကာ အျခား ၂၀ ဦး ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ပါတယ္။ ေရွ႕ရက္ပိုင္းက လႈပ္လႈပ္ခတ္ခတ္ျဖစ္လို႔ ကမာၻ ရာ သီဥတုပညာရွင္ေတြ ထိန္လန္႔ရတဲ့ အထိ ေပါက္ကြဲမႈႀကီးမားႏိုင္တဲ့ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံက Taal မီးေတာင္ျပန္ လည္ ၿငိမ္သက္သြားတဲ့ အတြက္ သတိနဲ႔ေစာင့္ၾကည့္ေနရပါတယ္။

မၿပီးေသးတဲ့ ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္မႈ

အစြန္းေရာက္မႈဆိုတာ ဘာတစ္ခုမွ မေကာင္းပါဘူး။ ဒီထဲမွာ ယေန႔ကမာၻရင္ဆိုင္ေနရတာ ဘာသာ ေရးအစြန္းေရာက္မႈနဲ႔ လူမ်ိဳးေရးအစြန္းေရာက္မႈပါဘဲ။ လူမ်ိဳးေရးဆိုတာ ကြတ္ကြက္ေလးျဖစ္ႏိုင္ေပမယ့္ ဘာသာ ေရးကေတာ့ ႏိုင္ငံေတြ၊လူမ်ိဳးေတြ ဘာသာေတြကို ေက်ာ္ႏိုင္တဲ့ အတြက္ အဓိက အႏၲရာယ္ႀကီးပါဘဲ။

အာရွအေရွ႕အလယ္ပိုင္းက ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္ေတြ အႏၲရာယ္ကို ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ေနရာပါ။ ဒီထဲမွာ အေမရိကန္နဲ႔ ထိပ္တိုက္ေတြ႕ေနတဲ့ အီရန္အေျခအေနက သတိထားစရာပါဘဲ။မၾကာခင္က စစ္ျဖစ္လုနီးပါး ျဖစ္ခဲ့ တဲ့ တင္းမာမႈမွာ အီရန္ဘက္က စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္တစ္ဦးကို အေမရိကန္ဘက္က ေလေၾကာင္းကေန ဒ႐ုန္းနဲ႔ တိုက္ခိုက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ အတြက္ အီရန္ဘက္ကေန အီရတ္မွာရွိတဲ့ အေမရိကန္ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္းေတြကို ဒုံးက်ည္နဲ႔ ျပန္လည္ပစ္လႊတ္တိုက္ခိုက္ခဲ့ရာမွာ စစ္ကမ္းပါးေခ်ာက္ထဲ က်လုဆဲဆဲထိျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနာက္မွာေတာ့ ႏွစ္ ဘက္စလုံးက ၾကား၀င္မႈေတြ ေၾကာင့္ စကားစစ္ထိုးပြဲအသြင္ကို ေျပာင္းသြားခဲ့ပါတယ္။

ယခုရက္သတၱပတ္ထဲမွာ အီရန္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ ခိုေမနီကို ဝတ္ျပဳဆုေတာင္းပြဲမွာ အေမရိကန္နဲ႔ ဥေရာပကို ေဝဖန္ေျပာဆိုခဲ့လို႔ အေမရိကန္သမၼတထရမ့္က စကားေျပာဆင္ခ်င္ဖို႔ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒီ ေသာ ၾကာေန႔ ဝတ္ျပဳသူမ်ား စု႐ုံးမႈပြဲမွာ ဒ႐ုန္းတိုက္ခိုက္မႈအတြင္း ေသဆုံးခဲ့ရေသာ အီရန္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ကာဆမ္ဆိုလီ မာနီ ရဲ႕ စြန႔္လႊတ္အနစ္နာခံမႈ အရိပ္ဖုံးကြယ္ မသြားသင့္ဘူးဆိုတာကို ေျပာခဲ့ပါေသးတယ္။ဒီမတိုင္မီ အီရန္ဘက္ ကေန သမၼတဟာဆန္နီက အေမရိကန္နဲ႔ တင္းမာ မႈေလ်ာ့ခ်ခ်င္တဲ့အတြက္ ေဆြးေႏြးလိုတယ္လို႔ ေျပာခဲ့ေပမယ့္ ထရမ့္ဘက္က မေဆြးေႏြးခ်င္ဘူးလို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဒီအတြက္ အေမရိကန္-အီရန္တင္းမာမႈက ဆက္လက္ ေစာင့္ၾကည့္ ေနရမွာျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကန္အေနနဲ႔ အီရန္အပါအဝင္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းမွာ သူရဲ႕ဩဇာအာဏာကို ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ ျပင္ခဲ့ေပ မယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒီေဒသကေန ဆုတ္ခြာရင္ သူ႔အက်ိဳးစီးပြားထိခိုက္လာႏိုင္မႈကို ျပန္သတိထားမိပုံရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း အီရတ္မွာ ႏိုင္ငံတြင္းမွ ထြက္ခြာသြားဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့ေပမယ့္ ယခုခ်ိန္မွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ပူးတြဲစစ္ဆင္ ေရးမ်ားကို ျပန္လည္စတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။အေသအေပ်ာက္မ်ားခဲ့တဲ့ အာဖဂန္နစၥတန္မွာေတာ့ အာဖဂန္ တာလီဘန္အဖြဲ႕နဲ႔ ေဆြးေႏြးမႈေတြကို ျပန္စေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ စစ္မီးေလာင္ေနတဲ့ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းမွာေတာ့ ဒီရက္ပိုင္းမွာဘဲ ယီမင္အစိုးရတပ္အေျခစိုက္ရာၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ မာရတ္ဘ္ျပည္နယ္အလယ္ပိုင္းရွိ ဗလီတစ္ခုကို ဒုံးက်ည္နဲ႔ တိုက္ခိုက္ခဲ့လို႔ ယီမင္တပ္ဖြဲ႕ဝင္အနည္းဆုံး ၇၀ ခန႔္ ေသဆုံးခဲ့ပါတယ္။ ဆီးရီးယားမွာေတာ့ အေမရိ ကန္တပ္ေတြ ျပန္ဝင္လာသလို ဆီးရီးယားသူပုန္ေတြ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ အီဒလစ္ကို ႐ုရွားနဲ႔ ဆီးရီးယားအစိုးရ တပ္ေတြ ေလေၾကာင္းကေန တိုက္ခိုက္ခဲ့လို႔ အရပ္သား ၁၈ ဦးေသဆုံးခဲ့ပါတယ္။

ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္မႈ၊အာဏာလုမႈအပါအဝင္ ျခစားလာဘ္စားမႈေတြေၾကာင့္လည္း ဒီေဒသမွာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ မၾကာခဏျဖစ္ေနသလို ေဒသတြင္းအေျခအေနကလည္း မတည္မၿငိမ္ပါဘဲ။ လက္ဘႏြန္မွာ အစိုးရျဖဳတ္ခ်ဖို႔ ဆႏၵျပရင္း လုံၿခဳံေရးတပ္ဖြဲေတြနဲ႔ ထိပ္တိုက္ေတြ႕လို ထိခိုက္ဒဏ္ရာရသူက ႏွစ္ရက္အတြင္း ၄၅၀ ေက်ာ္ခဲ့ပါတယ္။ ဆန႔္က်င္ဘက္ ႏွစ္ဖြဲ႕ အၿပိဳင္အဆိုင္တိုက္ေနတဲ့ လစ္ဗ်ားမွာ တူရကီတပ္ေတြဝင္လာတဲ့အတြက္ စစ္ဘုရင္ ခါလီဇာ ဟက္ဖ္တာဘက္ကေန ကမ္းလွမ္းခ်က္ေတြကိုလိုက္နာၿပီး ေဆြးေႏြးပြဲ စကားဝိုင္းဘက္ကို ကူး လာခဲပါၿပီ။ အခု ဇန္နဝါရီ ၁၉ ရက္က ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ ဘာလင္ၿမိဳ႕မွာ လစ္ဗ်ား ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အတြက္ စစ္ဘုရင္ ခါလီ ဇာ ဟက္ဖ္တာ ႏွင့္ ထရီပိုလီ ရွိ ကုလအသိအမွတ္ျပဳ အစိုးရအဖြဲ႕ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဖာယက္ဇ္ အယ္လ္ ဆာရက္ဂ်္တို႔ အပါအဝင္ ႐ုရွား သမၼတ၊ တူရကီ သမၼတ၊ ျပင္သစ္ သမၼတနဲ႔ အျခား ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားတက္ေရာက္တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲကိုက်င္းပခဲ့ပါတယ္။

အေရွ႕အလယ္ပိုင္းမွာ အေမရိကန္ထြက္ဖို႔ျပင္ဟန္ျပၿပီး တိုးဝင္ခဲ့တဲ့ အတြက္ တခ်ိဳ႕အာရပ္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာဖုံးေတြ ကြာက်ခဲ့သလို ပိုၿပီး အေျခအေနဆိုးလာတာကိုလည္းေတြ႕ရပါတယ္။ ေဒသတြင္း အၾကမ္း ဖက္ မႈေတြ ပိုလာသလို မတည္ၿငိမ္မႈလည္း ရွိလာတဲ့ အတြက္ ေနာက္ထပ္ဘာျဖစ္ဦးမလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ ရဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အာဏာရွင္စနစ္ အျပည့္အ၀ျဖစ္လာတဲ့ ႐ုရွား

႐ုရွားသမၼတ ဗလာဒီမာပူတင္က ဆယ္စုႏွစ္ၾကာ ဆက္လက္ဆုပ္ကိုင္ႏိုင္မည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး မ်ားကို အဆိုျပဳလာၿပီးေနာက္ပိုင္း ႐ုရွားအစိုးရအဖြဲ႕တစ္ရပ္လုံး ႏုတ္ထြက္လိုက္ၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဒီမီထရီမက္ဗီဒက္က ဇန္နဝါရီ ၁၅ ရက္၌ ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

ဒါဟာ သမၼတပူတင္ရဲ႕ ႐ုရွားအေျခခံဥပေဒပါ သမၼတသက္တမ္းသတ္မွတ္ခ်က္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ခဲ့တာျဖစ္လို႔ ပူတင္အေနနဲ႔လက္ရွိသမၼတသက္တမ္းကုန္လြန္ၿပီး ဆယ္စုႏွစ္အထိ အာဏာကို ဆက္လက္ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ လမ္းေၾကာင္းေဖာက္ခဲ့တာဘဲျဖစ္ပါတယ္။

ပူတင္ရဲ႕ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ားကို အဆိုျပဳေျပာၾကားၿပီးေနာက္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ မက္ဗီဒက္အပါအဝင္ ႐ုရွားအစိုးရတစ္ဖြဲ႕လုံး ႏုတ္ထြက္ခဲ့တဲ့ အတြက္ ႀကိဳတင္စီမံထားတဲ့ ဇာတ္လမ္းအတိုင္း ကျပခဲ့တာလို႔ အေနာက္ တိုင္း ႏိုင္ငံေရးသမားေတြက ဆိုၾကပါတယ္။ လက္ရွိကမာၻႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းမွာ ႐ုရွားအေနနဲ႔ ပူတင္ေခါင္း ေဆာင္မႈက လိုအပ္ေနတာေတာ့ အမွန္ပါဘဲ။ ဆိုဗီယက္ေခတ္လြန္႐ုရွားအတြက္ စစ္ေရးၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြနဲ႔ သူမဟာမိတ္ေတြဘက္က ရပ္တည္ေပးေနရတဲ့ စစ္ပြဲေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ လက္ရွိမွာ ႐ုရွားစစ္အင္အား အေျခအေနက သတိထားဖြယ္ အေျခအေနျဖစ္ေနပါတယ္။ ယခင္ကထက္ စြမ္းအားျပင္းလက္နက္ေတြ ပိုင္ ဆိုင္လာသလို S-400 လို႔ ဒုံးခြင္းစနစ္ေတြကလည္း အစြမ္းထက္လာတဲ့အတြက္ ႐ုရွားႏိုင္ငံေရးကေမာက္ကမျဖစ္ လာရင္ ကမာၻ႔ၿငိမ္ခ်မ္းေရးကို ထိပါးလာမယ့္ အေျခအေနပါ။ဒီအတြက္ ယခုလို အစိုးရအဖြဲ႕တစ္ခုလုံး ႏုတ္ထြက္ ေပးတဲ့ သမၼတပူတင္ရဲ႕ အစီအစဥ္က ႏိုင္ငံတကာမွာေစာင့္ၾကည့္ရမယ္အေျခအေနပါ။

ယခုသမၼတပူတင္ရဲ႕ အစီအမံက သမၼတရဲ႕ အာဏာကို အားေပ်ာ့ေစၿပီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ လႊတ္ေတာ္တို႔၏ အာဏာကို အားေကာင္းေစမည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံျပင္ဆင္ေရးပါ။ ဒါဟာ ပူတင္အေနနဲ႔ ၂၀၂၄ ခုႏွစ္၌ သမၼတ သက္တမ္း ကုန္ၿပီးခ်ိန္ေနာက္ပိုင္းမွာပင္ အာဏာကို ဆက္လက္စြဲကိုင္ထားႏိုင္ေရးအတြက္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူး ရယူရန္ အပါ အဝင္ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို ဆုပ္ကိုင္ထားႏိုင္မည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကို စဥ္းစားေဖာ္ေဆာင္လ်က္ရွိတာလို႔ စြပ္စြဲမႈ ေတြရွိေနပါတယ္။ တစ္ကယ္လည္း ႐ုရွားသမၼတေဘာရစ္ယဲလ္ဆင္ေနာက္ကတည္းက ပူတင္နဲ႔ မက္ဗီဒက္ တစ္ေယာက္တစ္လွည့္စီ ႐ုရွားႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့အတြက္ ႐ုရွားႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးႏိုးထေနတဲ့ ယခုကာလမွာ မက္ဗီဒက္အစား အခြန္ဌာန အႀကီးအကဲ မီရႈစတင္ကို လဲလွယ္ကစားတဲ့ ပူတင္ရဲ႕ လူလဲကစားကြက္အသစ္ ဘယ္ေလာက္အလုပ္ျဖစ္မလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာပါ။

႐ုရွားဝန္ႀကီးခ်ဳပ္သစ္ မစ္ခ္ေဟး မီရႈစတင္ကေတာ့ စစ္မွန္ေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ား ေပၚေပါက္လာ ေစ ရန္ ေဆာင္႐ြက္ေပးသြားမည္လို႔ေျပာေနေပမယ့္ သူကိုယ္တိုင္ ပူတင္႐ုပ္ေသး႐ုပ္သာသာျဖစ္တဲ့ အတြက္ ေနာက္ လာမယ္ ႐ုရွားႏိုင္ငံေရးဘယ္ေလာက္ထိ အေျပာင္းအလဲေတြ ျမင္ရမလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ခ်င္စရာပါ။

ကုန္သြယ္ေရးစစ္ပြဲ ယာယီရပ္နားျခင္း

အေမရိကန္ႏွင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတို႔ၾကား ႏွစ္ႏွစ္ၾကာမွ် ကုန္သြယ္ေရးစစ္ခင္းခဲ့ရာမွာ ဇန္နဝါရီ ၁၅ ရက္မွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား ကုန္သြယ္ေရးစစ္ ေျပၿငိမ္းေရးသေဘာတူညီခ်က္ကို ႏွစ္ဘက္ကိုယ္စားျပဳသူေတြ လက္မွတ္ ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အေမရိကန္သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္နဲ႔ တ႐ုတ္ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္တို႔ ကိုယ္စားျပဳလက္မွတ္ထိုးခဲ့ရာမွာ အေမရိကန္၏ စိုက္ပ်ိဳးထြက္ကုန္ႏွင့္ အျခားထြက္ကုန္မ်ားအား တ႐ုတ္က ပိုမိုဝယ္ယူရန္၊ အေမရိကန္နည္းပညာမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရန္ႏွင့္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းသစ္မ်ားကို လိုက္နာရန္ စသည့္အခ်က္မ်ား ပါဝင္ခဲ့ပါတယ္။

ကုန္သြယ္ေရး သေဘာတူညီခ်က္မွာ အကုန္လုံးမပါဝင္ေသးဘဲ ပထမပိုင္းျဖစ္လို႔ သြင္းကုန္စည္းၾကပ္ခြန္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလ်ံရာေပါင္းမ်ားစြာကို ဆက္လက္ထားရွိဦးမွာ ျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္ စားသုံးသူေတြနဲ႔ စီးပြား ေရး လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ပိုမ်ားသည့္ အခြန္ကို ဆက္လက္ထမ္းေဆာင္ေနရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္-တ႐ုတ္ ကုန္သြယ္ေရးသေဘာတူညီခ်က္ ပထမအဆင့္ (Phase One Trade Agreement) အရ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႔ မူပိုင္ခြင့္အတြက္ပိုမိုတင္းၾကပ္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြနဲ႔ လုပ္ေဆာင္သြားမယ့္အျပင္ လယ္ယာထုတ္ ကုန္၊ ဘ႑ာေရးစတဲ့က႑ေတြကိုတိုးခ်ဲ႕လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ အဆိုျပဳထားသလို အျပန္အလွန္ အေနနဲ႔ ေဒၚလာ ၁၁၀ ဘီလ်ံဖိုး တင္သြင္းတိုင္းကုန္သြယ္ခြန္ ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေပးေဆာင္သြားဖို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက တ႐ုတ္ဘက္ကို ေတာင္းဆိုထားပါတယ္။ ေနာက္ဆုံးတြက္ခ်က္မႈအရတ႐ုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ အေမရိကန္ကိုကုန္သြယ္ခြန္ ေဒၚလာ ၅၅၀ ဘီလ်ံေပးေဆာင္ရဖို႔ရွိေနၿပီးအေမရိကန္ ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ၎ရဲ႕ပို႔ကုန္ေတြအတြက္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကိုေဒၚလာ ၁၈၅ ဘီလ်ံေပးေဆာင္သြားရမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ဒီသေဘာတူညီခ်က္ေတြထဲမွာ လြယ္ကူစာ ညႇိႏႈိင္းႏိုင္မည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားသာ ပါရွိၿပီး ေကာက္ခံ မည့္ အခြန္အခ်ိဳ႕ကိုသာ ဖယ္ရွား ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။အႀကီးဆုံး အတားအဆီးေတြကေတာ့ က်န္ရွိေနပါတယ္။ တ႐ုတ္ အစိုးရက ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားအား ကူညီေထာက္ပံ့မႈ ေပးေနသည့္ အစီအစဥ္မ်ား မပါဝင္သလို 5G ကြန္ရက္ဦး ေဆာင္သူ ဟြားေဝကုမၸဏီအေပၚ အေမရိကန္က ကန႔္သတ္မႈေတြကို ေလွ်ာ့ခ်မထားပါဘူး။ဒါအျပင္ က်န္ရွိေန သည့္ အခြန္မ်ားကို မည္သည့္ ကာလတြင္ ေလွ်ာ့ခ်မည္ကိုမေဖာ္ျပထားတဲ့ အတြက္ ဒါဟာ တစ္ေက်ာ့ျပန္ တင္းမာ မႈျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ထားတာေတြ ရွိပါတယ္။

သုံးသပ္ခ်က္ေတြအရ ယခုသေဘာတူညီခ်က္ေၾကာင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံထံမွ ကုန္စည္ မ်ား ပိုမိုဝယ္ယူလာေသာ္လည္း အျခားႏိုင္ငံမ်ားသို႔ တင္ပို႔မႈ က်ဆင္းျခင္းေၾကာင့္ ျပန္ေက်သြားမည္ျဖစ္သလို အေမရိကန္အတြက္ ကုန္သြယ္ေရးလိုေငြ ေလ်ာ့ခ်မႈအတြက္ ထူးျခားမွာ မဟုတ္ဘူးလို စီးပြားေရးပညာရွင္ေတြက ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

ေရရွည္မွာ ဒီလိုေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္ လတ္တေလာမွာေတာ့ တ႐ုတ္၀အေမရိကန္ကုန္သြယ္ေရး စစ္ရပ္တန္ခဲ့တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေၾကာင့္ အေမရိကန္စေတာ့ေစ်းကြက္နဲ႔ အာရွစေတာ့ေစ်းကြက္မွာ အၫႊန္း ကိန္း ေတြ တက္လာခဲ့ပါတယ္။ဒါအျပင္ တ႐ုတ္ႏွစ္သစ္ကူခ်ိန္ျဖစ္လို႔ အေမရိကန္ကုမၸဏီေတြနဲ႔ တ႐ုတ္ကုမၸဏီ ေတြမွာ ကုန္အမွာေတြ တက္လာခဲ့ပါတယ္။ ကမာၻစီးပြားေရးနဲ႔ ကုန္သြယ္မႈ ေလးလံထိုင္းမႈိင္းမႈက စတင္ပ်က္ျပယ္ လာ ပါတယ္။ မၾကာခင္က်င္းပမယ့္ ကမာၻစီးပြားေရးဖိုရမ္ ၂၀၂၀ မွာ ဒီအခ်က္က ကမာၻစီးပြားေရးကို သြက္လက္ ေအာင္ ေမွာင္းႏွင္လိမ့္မယ္လို႔ ယူဆထားၾကပါတယ္။

ဒါေတြက ယူဆခ်က္ေတြပါ။ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမယ္လို႔ စီးပြားေရးပညာရွင္ေတြက မွတ္ခ်က္ျပဳထား ပါ တယ္။ ဒါကလည္း လက္ရွိမွာ ထရမ့္အတြက္ျပည္တြင္းမွာ ကပ္ဆိုက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအၾကပ္အတည္းကို ေက်ာ္ ျဖတ္ေနရတဲ့ အတြက္ တ႐ုတ္နဲ႔ အျငင္းပြားမႈကို ေခတၱရပ္ထားတာလားဆိုတာ စဥ္းစားခ်င္စရာပါ။ တစ္ကယ္ လည္း ထရမ့္ကို အျပစ္ရွိေၾကာင္း စြဲခ်က္တင္ေရးအတြက္ ဆီးနိတ္မွာ လာမည့္အပတ္မွာ စစ္ေဆးၾကားနာ ေတာ့မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒါေတြနဲ႔ လာမည္ အေမရိကန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲ မတိုင္မီ ထရမ့္ဘယ္လိုေတြ လႈပ္ဦးမလဲ၊ ဘယ္လိုရႈပ္ဦးမလဲဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာပါ။

မင္းထက္
ဇန္နဝါရီ - ၂၀