【 အလှအပနှင့် ကျန်းမာရေး 】လေပြွန်အဖုံးရောင်ရမ်းခြင်း (Epiglottitis) အကြောင်းသိကောင်းစရာ

​Epiglottis ဆိုတာ လည်ချောင်းအတွင်းရှိ သစ်ရွက်ပုံသဏ္ဌန် အစိတ်အပိုင်းလေးဖြစ်ပြီး larynx လို့ခေါ်တဲ့ လေပြွန်အဝမှာရှိပြီး  လေပြွန်နဲ့ အဆုတ်အတွင်းသို့ အစာများ ဝင်ရောက်ခြင်းမရှိအောင် တာဝန်ယူပေးတယ်။ အသက်ရှုတဲ့အခါ လေပြွန်ထဲ လေဝင်လို့ရအောင် epiglottis လို့ခေါ်တဲ့ ဒီအစိတ်အပိုင်းလေးက ပွင့်နေမှာဖြစ်ပြီး အစာမြိုချတဲ့အခါမှာတော့ လေပြွန်အဝကို ပိတ်ထားခြင်းဖြင့် လေပြွန်ထဲ အစာတွေမဝင်အောင် တနည်းအားဖြင့် အစာမသည်းအောင် ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ ဒီအစိတ်အပိုင်းလေး ရောင်ရမ်းခြင်းဟာ အသက်အရွယ်မရွေးဖြစ်နိုင်ပြီး အသက်ရှုလမ်းကြောင်းပိတ်ဆို့ပြီး အသက်သေဆုံးသည့် အန္တရာယ်ရှိတာကြောင့် medical emergency အရေးပေါ်အခြေအနေလို့တောင် သတ်မှတ်ကြတယ်။

 

လေပြွန်အဖုံးရောင်ရမ်းခြင်း (Epiglottitis) ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းများ

 

(၁) ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့်ဖြစ်ခြင်း

ယခင်က Haemophilus Influenzae type B ဘက်တီးရီးယားပိုးကြောင့်ဖြစ်သော လေပြွန်အဖုံးရောင်ရမ်းခြင်းက ကလေးတွေဟာ အဖြစ်များဆုံးဖြစ်သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် Hib vaccine ကို ကလေးတွေမှာ ထိုးပေးခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပွားမှုနှုန်းလျော့ကျလာပီဖြစ်သည်။ ယခုနောက်ပိုင်း Epiglottitis အဖြစ်များသော ဘက်တီးရီးယားပိုးများမှာ-

(1)Streptococcus pneumoniae, (2)Streptococcus pyogenes, 

(3)Staphylococcus aureus တို့ ဖြစ်ကြသည်။

 

(၂)အခြားအကြောင်းရင်းများမှာ -

-ပူလွန်းသောအရည်များ

သောက်ခြင်း၊ မျိုချမိခြင်း၊ လည်ပင်းကို ထိခိုက်မိခြင်း၊ စသည်တို့ကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ Crack Cocaine ကဲ့သို့ ဆေးများသုံးစဲခင်းကလည်း လေပြွန်အဖုံးရောင်ခြင်း လက္ခဏာများနဲ့ လာနိုင်ပါတယ်။

 

ဖြစ်နိုင်ချေများသူများ

-အမျိုးသမီးတွေနဲ့စာရင် အမျိုးသားတွေမှာ ပိုအဖြစ်များခြင်း

-ခုခံအားကျဆင်းနေသူများ 

-Hib ကာကွယ်ဆေးမထိုးထားသူများ

 

ရောဂါလက္ခဏာများ

- ဖျားခြင်း

- လည်ချောင်းအလွန်နာခြင်း

- မြိုရခက်ခြင်း

- သွားရည်များကျခြင်း

- အသက်ရှုစဉ် တရွှီရွှီမြည်ခြင်း

- အသက်ရှုရခက်ခဲခြင်း

- အသံဝင်ခြင်း စသည့် လက္ခဏာများကို တွေ့ရမှာပါ။ 

 

ကလေးငယ်တွေမှာဖြစ်ရင်တော့ -

အပေါ်ကပြောတဲ့ လက္ခဏာတွေအပြင်

-ရုတ်တရက် ဂနာမငြိမ်ဖြစ်ခြင်း

-အသက်ရှုကြပ်ခြင်း

- ပြာနှမ်းခြင်း

-အ ရှေ့သို့ ကုန်းနေခြင်းနှင့် ထိုင်နေစဉ်တွင် ရောဂါလက္ခဏာများ သက်သာခြင်း တွေနဲ့ တွေ့ရမှာပါ။

(ကလေးငယ်တွေမှာ Stridor လို့ခေါ်တဲ့ တရွှီရွှီမြည်ခြင်းဟာ အရေးပေါ်အခြေအနေတစ်ခုပါ)

 

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

-အသက်ရှုလမ်းကြောင်းပိတ်၍ သေဆုံးနိုင်ခြင်း

-လေပြွန်အဖုံးပြည်တည်ခြင်း

-လည်ပင်းပြန်ရည်ကြောအကျတိများရောင်ရမ်းခြင်း

-ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ခြင်း

-နမိုးနီးယားဖြစ်ခြင်း

- သွေးဆိပ်တက်ခြင်း 

 

ရောဂါ စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း

လေပြွန်အဖုံးရောင်ခြင်းဟာ အသက်ရှုလမ်းကြောင်း (airway) ပိတ်ခြင်းအန္တရာယ်ရှိလို့ အရေးပေါ်အခြေအနေတစ်ခုပါ။ အပေါ်မှာပြောတဲ့ တရွှီရွှီမြည်ခြင်း အသက်ရှုကြပ်ခြင်း လက္ခဏာတွေရှိတာနဲ့ ချက်ချင်း နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ ဆေးခန်းသို့သွားရောက်သင့်ပါတယ်။  Pulse oximeter နဲ့ သွေးတွင်းအောက်ဆီဂျင်တိုင်းတာခြင်း၊ ဓါတ်မှန်ရိုက်ခြင်း (Latetal neck Xray) ရိုက်ကြည့်ရင်တော့ လေပြွန်အဖုံးလေးရောင်ရမ်းနေတာကို thumbprint sign အနေနဲ့ တွေ့ရမှာပါ။ Laryngoscopy လို့ခေါ်တဲ့ လည်ချောင်းတွင်းကြည့်မှန်ပြောင်းနဲ့ ကြည့်ခြင်းက airway spasm ရပြီး အသက်ရှုလမ်းကြောင်းပိုပိတ်နိုင်လို့ ယခုနောက်ပိုင်း သတိထားပြုလုပ်သင့်ပါတယ်။ သွေးပိုးမွေးခြင်း၊ လည်ချောင်းအတွင်းမှ ပိုးမွေးခြင်း စတာတွေလည်း စစ်ဆေးနိုင်ပါတယ်။

 

ကုသခြင်း

အသက်ရှုရခက်တဲ့ လက္ခဏာတွေရှိရင်တော့ အမြန်ဆုံး လေပြွန်ပိတ်မသွားစေရန် tracheostomy or cricoidotomy အပေါက်ဖောက်ကာ လေပြွန်အတွင်းသို့ ပိုက်ထည့်ဖို့လိုပါတယ်။ 

အသက်ရှုရခက်တဲ့ လက္ခဏာတွေမရှိသေးဘဲ stable ဖြစ်တဲ့ လူနာတွေမှာတော့ အောက်ဆီဂျင်ပေးခြင်း၊ အကြောထဲ ပိုးသတ်ဆေးများ သွင်းခြင်း များပြုလုပ်ရမှာဖြစ်ပြီး လိုအပ်ရင် အထူးကြပ်မတ်ကုသဆောင် (ICU) မှာထားပြီး စောင့်ကြည့်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။

 

ကာကွယ်ခြင်း

- Hib ကာကွယ်ဆေးကို ကလေးငယ်များအား အသက် ၂လ၊ ၄လ၊ ၆လ နှင့် ၁နှစ်တို့တွင် ထိုးနှံပေးခြင်းဖြင့် H.influenzae type B ကြောင့်ဖြစ်သော လေပြွန်အဖုံးရောင်ရမ်းခြင်းကို ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။

 

ကျန်းမာပျော်ရွှင်ကြပါစေ။ ။

 

ဇီဝက ( ဆေး -၁ )

 

(  Zawgyi  )